Τα   Οδυσσέας Ελύτης

Οδυσσέας Ελύτης (1911 - 1996)
 
ΠΡΩΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
 
ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
                              Ι

                  Από τη  συλλογή " Προσανατολισμοί",   

Ο έρωτας,
το αρχιπέλαγος,
κι η πρώρα των αφρών του,
κι οι γλάροι των ονείρων του.
Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζει
ένα τραγούδι.

 

Ο έρωτας
το τραγούδι του
κι οι ορίζοντες του ταξιδιού του
κι η ηχώ της νοσταλγίας του.
Στον πιο βρεγμένο βράχο της η αρραβωνιαστικιά προσμένει
ένα καράβι.      

                                                      

Ο έρωτας
το καράβι του
κι η αμεριμνησία των μελτεμιών του
κι ο φλόκος της ελπίδας του.
Στον πιο ελαφρό κυματισμό του ένα νησί λικνίζει
τον ερχομό.                                 
           
                                                             Κείμενο: 
 Οι ποιητές της γενιάς του 30 αναπτύσσουν μια νέα αντίληψη με την οποία αξιολογείται ο κόσμος. Η ποίηση του Ελύτη είναι ποίηση της θάλασσας. Αυτή η θάλασσα είναι το χαρούμενο, το φωτεινό Αιγαίο. Όταν διαβάζεις ποίηση του Ελύτη είναι σαν να κοιτάς αιγαιοπελαγίτικο τοπίο το καταμεσήμερο. Οι εικόνες των αφρών των κυμάτων και η εικόνα της αρραβωνιαστικιάς που προσμένει το καράβι του συντρόφου της στον πιο ψηλό και βρεγμένο βράχο στην ακροθαλασσιά συνυφαίνονται με το κύμα, με τα όνειρα που φτερουγίζουνε σαν γλάροι πάνω από τα κύματα, με τα μελτέμια, με τα φουσκωτά πανιά, με τις άγκυρες, με τον αγέρα. Είναι αυτά που συνθέτουν το Αρχιπέλαγος και  κάνουν το ναύτη να ανεμίζει το τραγούδι του Αρχιπελάγους. Και έτσι το Αιγαίο μετασχηματίζεται μέσα μας σε φως, αισιοδοξία, χαρά, ευτυχία, μ' άλλα λόγια μετασχηματίζεται σε ψυχικά και πνευματικά στοιχεία. Μέσα από τις εικόνες του απλώνεται ως το βάθος των οριζόντων μια θάλασσα αρυτίδωτη, που λικνίζει τον ερχομό του ναύτη.
                                                           ΙΙ 
                                                    Παιχνίδια τα νερά
                                                     στα σκιερά περάσματα
                                                     λένε με τα φιλιά τους την αυγή
                                                     που αρχίζει 
                                                     Ορίζοντας --
                                        
                                                   Και τ' αγριοπερίστερα ήχο
                                                    δονούνε στη σπηλιά τους
                                                    ξύπνημα γαλανό μεσ' στην πηγή 
                                                    της μέρας
                                                    Ήλιος--
 
                                                     δίνει ο μαϊστρος το πανί
                                                    στη θάλασσα
                                                    τα χάδια των μαλλιών
                                                     στην ξεγνοιασιά του ονείρου του
                                                     Δροσιά --        
                        
                                                     Κύμα στο φως
                                                     ξαναγεννάει τα μάτια
                                                      όπου η  ζωή αρμενίζει προς       
                                                      τ' αγνάντεμα
                                                       Ζωή-- 
                                                                   ΙΙΙ                                   
                                                     Φλοίσβος φιλί στη χαϊδεμένη του άμμο -- Έρωτας                                                                                               τη γαλανή του ελευθερία ο γλάρος                      
                                                     δίνει στον ορίζοντα                
                                                      κύματα φεύγουν έρχονται   
                                                      αφρισμένη απόκριση στ' αυτιά των κοχυλιών 
                                                                                  
                                                      ποιος πήρε την ολόξανθη και την ηλιοκαμμένη;                 
                                                       Ο μπάτης με το διάφανό του φύσημα 
                                                       γέρνει πανί του ονείρου/ 
                                                       μακριά             
                                                       Έρωτας την υπόσχεσή του μουρμουρίζει ---   Φλοίσβος  
     
Είναι η μεγάλη ώρα του Αιγαίου. Ώρα που η ποίηση του Ελύτη μεστώνει, ολοκληρώνεται και δίνει στο τελευταίο  κεφάλαιο των "Προσανατολισμών" πιο έντονο χρώμα, μια μνήμη πιο νοσταλγική κάποιας βίωσης που προϋπήρξε, που δεν είναι μόνο η μαγεία του παρόντος, αλλά κι ένα κρυφό μήνυμα από το παρελθόν, που έρχεται όμως να ενισχύσει το παρόν.                                                                   
                                                                
  Bιογραφία: Ο Oδυσσέας Ελύτης, ενωμένος με τις ελληνικές θάλασσες, κατέχει όλες τις αξίες του αιγαιοπελαγίτικου κόσμου. Ποιητής από τους σημαντικότερους της νεώτερης ελληνικής ποίησης, που τιμήθηκε με το δεύτερο για την Ελλάδα βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας, μετά τον Γιώργο Σεφέρη. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης στις 2 Νοεμβρίου 1911 στη συνοικία Εφτά Μπαλντάδες. Ο ποιητής έλκει την καταγωγη του απ' τη Λέσβο και το επώνυμο με το οποίο έγινε γνωστός στα Γράμματα αποτελεί λογοτεχνικό ψευδώνυμο. Ο πατέρας του Παναγιώτης Αλεπουδέλης από τον Καλαμιάρη της Παναγιούδας Μυτιλήνης, εγκαταστάθηκε το 1895 στο Ηράκλειο, όπου ίδρυσε εργοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας. Εκεί νυμφεύθηκε το 1897 τη Μαρία Ε. Βρανά, συμπατριώτισσά του από το  χωριό Παπάδος της Γέρας Μυτιλήνης. Απ΄το γάμο αυτό γεννήθηκαν έξι παιδιά. Με την έκκρηξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, η οικογένεια Αλεπουδέλη φΙλοξένησε στη Μυτιλήνη, στην αγροτική της κατοικία, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Το 1918 πεθαίνει σε ηλικία 20 ετών η αδερφή του Μυρσίνη. Το 1923 η οικογένεια Αλεπουδέλη ταξιδεύει στην Ιταλία, Ελβετία, Γερμανία, Γιουγκοσλαβια. Τα πρώτα εφηβικά του καλοκαίρια τα περνάει στις Σπέτσες, σε παλιά αρχοντικά του νησιού. Οι βαλκανιικοί πόλεμοι, ο Α. Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Διχασμός, η εκλογική ήττα του κόμματος των Φιλελευθέρων το 1920, η μικρασιατική καταστροφή, όλα αυτά απετέλεσαν ως το 1922 ένα περιβάλλον εμπειριών και συνασθημάτων, που πρέπει να είχε εντυπωθεί στην  ακόμη νωπή συνείδηση του ποιητή.
Όλα αυτά ιχνογραφούν το ήθος μιας συγκεκριμένης ψυχικής συμπεριφοράς. Το 1924 ο Ελύτης μεταγράφεται στο Γ' Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών. Η ενασχόλησή του με τα Γράμματα χρονολογείται από το 1924-, όταν ο 12χρονος Οδυσσέας άρχισε να συνεργάζεται με το περιοδικό του Γρηγορίου  Ξενόπουλου:  "Η Διάπλασις των Παίδων".Το 1925 πεθαίνει ο πατέρας του. Η αγάπη του για την ελληνική φύση εκφράζεται με την ένταξή του στη φυσιολατρική ορειβατική ομάδα που είχε οργανώσει ο καθηγητής της Φυσικής Ιωάννης Σαρρής. Μια άλλη γνωριμία του, το Αιγαίο, που τα νησιά του επισκέπτεται κάθε καλοκαίρι, θα επηρεάσει  το λυρισμό του. Στο μεταξύ το 1928 παίρνει το απολυτήριο του Γυμνασίου. Το 1929 ανακαλύπτει τον υπερρεαλισμό. Διαβάζει Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και Πωλ Ελυάρ. Τις πρωτόλειες ποιητικές του απόπειρες τις στέλνει με ψευδώνυμο σε περιοδικά. Το 1930 εισάγεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1935  γράφει τα πρώτά του ποιήματα, με τα οποία έφερε στην ποίηση εκείνο που θα ζήλευε κανείς: το μεσογειακό ελληνικό τοπίο σε μια απέραντη συναρμολόγηση εικόνων, που ασκούν μια ισχυρότατη ποιητική έλξη, μια μαγεία ανεπανάληπτη. Και προπαντός μιλούσε για ολόκληρη την ζωή ως χαρά αώνια εφηβική, ως υπέρτατη αξία, ως θαυμάσια λυρική πραγματικότητα, αλλά μαζί κι ως ένα μήνυμα υπαρξιακό, ως ανάβρυσμα μέσα από την ύπαρξη. Το Νοέμβριο του 1936 με το ψευδώνυμο  Οδυσσέας Ελύτης πρωτοδημοσιεύει έργα του στο περιοδικό "Νέα Γράμματα". Στο ίδιο περιοδικό το 1937 δημοσιεύει μεταφράσεις ποιημάτων του Πώλ Ελυάρ και δικά του ποιήματα, από αυτά που θα εκδοθούν στη συλλογή ''Προσανατολισμοί''  το Νοέμβριο - Δεκέμβριο του 1939, ποιήματα με ελεύθερο στίχο και υπερρεαλιστική διάθεση. Στον πόλεμο του 1940 στρατεύεται ως  Ανθυπολοχαγός, αρρωσταίνει στο Μέτωπο από τύφο, μεταφέρθηκε στα Ιωάννινα και όταν έγινε καλά ήλθε στην Αθήνα. Στο μεταξύ, το 1941, ο ποιητής Σεφέρης  δίνει διάλεξη στους μαθητές του Γυμνασίου της Αλεξάνδρειας με θέμα την ποίηση του Ελύτη. Στο διάστημα του 1948 - 1951 ταξιδεύει στην Ευρώπη και  γνωρίζεται με ανθρώπους των γραμμάτων :  τον Π. Πικάσο, τον Α. Μπρετόν, τον Πώλ Ελυάρ. Στη  Στοκχόλμη, στις 10 Δεκεμβρίου 1979, ο Οδυσσέας Ελύτης  παρέλαβε το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας από τον  βασιλιά της Σουηδίας:  Κάρολο Γουσταύο ΙΣΤ. Είναι το δεύτερο βραβείο με το οποίο τιμάται έλληνας ποιητής  του 20ου αιώνα, ο οποίός και ζωντανεύει τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία με φόντο την ελληνική παράδοση.  
                                                   ΤΑ ΠΑΘΗ  
                                                           Η ΓΛΩΣΣΑ 
             Tη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική ..
                      το σπιτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.
              Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου.
                       Εκεί σπάροι και πέρκες
                                 ανεμόδαρτα ρήματα
                       ρεύματα πράσινα μες στα γαλάζια
                                 όσα είδα στα σπλάχνα μου να ανάβουνε
                      σφουγγάρια, μέδουσες     
                                  με τα πρώτα λόγια τω Σειρήνων
                      όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη.
                                   Mονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα μαύρα ρίγη.   
                      εκεί ρόδια, κυδώνια
                                    θεοί  μελαχρινοί, θείοι κι εξάδερφοι  
                       το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια.
                                    και πνοές από τη ρεματιά ευωδιάζοντας 
                        λυγαριά και σχίνο  
                                     σπάρτο και πιπερόριζα
                         με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων,
                                      ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα - πρώτα Δόξα Σοι.            
                         Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα - πρώτα Δόξα Σοι!
                                        εκεί δάφνες και βάγια
                         θυμιατό και λιβάνισμα
                                         τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια.
                           Στο χώμα το στρωμένο με τ' αμπελομάντιλα
                                           κνίσες, τσουγκρίσματα   
                          και Χριστός  Ανέστη
                                          με τα πρώτα σμπάρα των Ελλήνων.
                          Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.
                         Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!  

 

O σκοπός του  Ελύτη είναι να αφήσει την ελληνική γλώσσα να λειτουργεί ποιητικά,

 ώστε να φαίνεται και η χρονική της διάρκεια και ο βαθμός των μεταμορφώσεων της. Με την τέχνη του αυτή εμπνευσμένη από το απελευθερωτικό κίνημα του υπερρεαλισμού ανέπτυξε κατά  τρόπο θαυμαστό τις γλωσσικές δυνατότητες και τα εκφραστικά όρια του ποιητικού λόγου. Στον ποιητή του  Αιγαίου η τάση αυτή δεν  ξεκινά από τη θέση, ότι η λέξη είναι το πρώτο και δημιουργικό κύτταρο του λόγου, αλλά προχωράει  και στη  λεξιπλασία. Έτσι τις συνθετες λέξεις τις πλαθει επάνω στα πρότυπα της αρχαίας γλωσσικής κληρονομιάς. Ο Ελύτης επιλέγει το λεξιλόγιό του καταφεύγοντας στις πηγές της αδιαίρετης ελληνικής γλωσσας, για να εκφράσει πληρέστερα το ποιητικό του μήνυμα και για να πλουτίσει την ποιητική του σύνθεση. Το γλωσσικό του αυτό θησαυρό δεν τον έχει  αντλήσει από λεξικά ούτε είναι προϊόν μιας ευρείας γλωσσομάθειας, αλλά κάτι βαθύτερο, καθώς απορρέει από τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας και της βυζαντινής Υμνογραφίας της    συνυφασμένης  με τη θρησκευτική και την εθνική μας ιστορία, που ξεκινάει από τον Όμηρο. Μέσα στο έργο του συντελείται  ένας αποθησαυρισμός  της ελληνικής γλώσσας που είναι ταυτόχρονα  και εμπλουτισμός και   ανανέωσή της. 
Το γλωσσικό αυτό όργανο του Ελύτη αποτελεί μια εμπνευσμένη και σοφή συνδιαλλαγή της γλώσσας μας. Η επιδίωξή του ήταν να αποβάλλει " κάθε στοιχείο καθημερινότητας" από τη γλώσσα μας και να την αναγάγει σε μια πανηγυρική γλώσσα, στη γλώσσα του ιερέα ποιητή, που είναι η αρχέγονη γλωσσα της ποίησης, όταν αυτή επιτελούσε μια υψηλή λειτουργία. Σ' όλους τους ψαλμούς και τα άσματα έχουμε την αίσθηση πως ακούμε το λόγο του.                                   
                                Η ΤΡΕΛΗ  ΡΟΔΙΑ 
                                                                              Πρωινό ερωτηματικό κέφι
                                                                               a pleine haleine  
                    Σ' αυτές τις κάτασπρες αυλές όπου φυσά ο νοτιάς
                    σφυρίζοντας σε θολωτές καμάρες,  
                    πέστε μου είναι η τρελή ροδιά που σκιρτάει  
                     στο φως σκορπίζοντας το καρποφόρο γέλιο της
                     με ανέμου πείσματα και ψιθυρίσματα,
                     πέστε μου είναι η τρελή ροδιά που σπαρταράει                  
                     με φυλλωσιές νιογέννητες τον όρθρο                       
                     ανοίγοντας όλα τα χρώματα ψηλά με ρίγος θριάμβου; 
 
                     Όταν στους κάμπους που ξυπνούν τα ολόγυμνα κορίτσια 
                      θερίζουνε με τα ξανθά τους χέρια τα τριφύλλια
                                       γυρίζοντας τα πέρατα των ύπνων τους,    
                     πέστε μου είναι η τρελή ροδιά που βάζει ανύποπτη 
                     μεs' στα χλωρά πανέρια τους τα φώτα
                     που ξεχειλίζει  από κελαηδισμούς  τα ονόματά τους, 
                     πέστε μου είναι η τρελή ροδιά  που μάχεται
                     τη συννεφιά του κόσμου; 
 
                     Στη μέρα που απ' τη ζήλια της  στολίζεται   μ' εφτά  λογιώ φτερά
                     ζώνοντας τον αιώνιον ήλιο με χιλιάδες πρίσματα
                     εκτυφλωτικά, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά 
                     που αρπάει μια χαίτη μ' εκατό  βιτσιές στο τρέξιμό της 
                     ποτέ θλιμμένη και ποτέ γκρινιάρα, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά 
                     που ξεφωνίζει την καινούργια ελπίδα που  ανατέλλει;
 
                     Πέστε μου, είναι η τρελή ροδιά που χαιρετάει στα μάκρη
                     τινάζοντας ένα μαντίλι φύλλων από δροσερή φωτιά
                      μια θάλασσα ετοιμόγεννη με χίλια δυο καράβια
                      με κύματα που χίλιες δυο φορές κινάν και πάνε 
                      σ' αμύριστες ακρογιαλιές, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά 
                      που τρίζει τ' άρμενα ψηλά στο διάφανον αιθέρα;
 
                      Πανύψηλα με το γλαυκό τσαμπί που ανάβει κι' εορτάζει 
                      αγέρωχο, γεμάτο κίνδυνο, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά 
                      που σπάει με φως καταμεσίς του κόσμου τις κακοκαιριές 
                      του δαίμονα που πέρα ως πέρα την κροκάτη απλώνει 
                      τραχηλιά της μέρας, την πολυκεντημένη  από σπαρτά τραγούδια, 
                      πέστε μου είναι η τρελή ροδιά που βιαστικά ξεθηλυκώνει
                      τα μεταξωτά της μέρας; 
 
                                      Σε μεσοφούστανα πρωταπριλιάς και σε τζιτζίκια δεκαπενταυγούστου 
                                      πέστε μου, αυτή που παίζει, αυτή που οργίζεται, αυτή που ξελογιάζει
                                      τινάζοντας απ' τη φοβέρα τα κακά μαύρα σκοτάδια της   
                                      ξεχύνοντας στους κόρφους του ήλιου τα μεθυστικά πουλιά
                                      πέστε μου, αυτή που ανοίγει τα φτερά στο στήθος των πραγμάτων, 
                                      στο στήθος των βαθιών ονείρων μας,  είναι η τρελή ροδιά;  
 
Μια γνήσια πηγή έμπνευσης,  ένα όριο στην ποίηση του Ελύτη εκεί που δεν αρχίζει παρά ο δρόμος του ονείρου,  φουντώνει μια ροδιά. Ένα δέντρο μπορεί να γίνει σύμβολο και γίνεται σύμβολο. Αυτή η Τρελή Ροδιά του ποιητή, τρελή από φως, από άνεμο, από ορίζοντες, από πείσματα και ψιθυρίσματα, από κόκκινα άνθη,  από το δρόμο του ονείρου,  από νιογέννητες φυλλωσιές, από κελαηδισμούς, από κύματα, από δροσερές ακρογιαλιές, από την ίδια τη χαρά της υπαρξης, από εφτά λογιών φτερά που στολίζεται, που τραγουδάει, μ'  όλα  της τα φύλλα και τα λουλούδια  και σπέρνει σ' όλο τον κύκλο της ζωής την απόλυτη βεβαιότητα, που μπορεί να συλλάβει. Όλο το ποίημα βασίζεται σ' ένα λυρικό ερωτηματικό, που επανέρχεται ως μουσικό μοτίβο. Ένας συνειρμός εικόνων που κόβει την ανάσα. Ένα λαχάνιασμα κεφιού και χαράς πίσω απ' τη ροή των στίχων, που τρέχουν να βρουν την Τρελή Ροδιά  παντού όπου υπάρχει ζωή και ομορφιά.   Γιατί εκείνη είναι το μυστικό ρεύμα της ζωής που περνάει από παντού και από τον άνθρωπο ταυτόχρονα, για να φέρει καρπούς  κρατώντας τον κόσμο σε μια αιώνια νιότη.  Από την ποίηση του Ελύτη βγαίνει το μήνυμα  της αισιοδοξίας ντυμένο με εικόνες, που έχουν την  έκφραση της θάλασσας,  του βότσαλου, της ηλιαχτίδας, από το ίδιο ένστιχτο που έχουν περιπλεχθεί και οι ρίζες της τρελής Ροδιάς. 
 
                     ΗΛΙΚΙΑ ΤΗΣ ΓΛΑΥΚΗΣ  ΘΥΜΗΣΗΣ (από τη συλλογή "Προσανατολισμοί")
 
                       Ελαιώνες κι αμπέλια μακριά ως τη θάλασσα-
                       κόκκινες ψαρόβαρκες πιο μακριά ως τη θύμηση-
                        έλυτρα χρυσά του Αυγούστου στο  μεσημεριάτικο ύπνο-
                        με φύκια ή όστρακα. Κι εκείνο το σκάφος 
                        φρεσκοβαμμένο, πράσινο, που διαβάζει ακόμη 
                        στην ειρήνη του κόλπου των νερών Έχει ο Θεός-
 
                        Περάσανε τα χρόνια φύλλα ή βότσαλα 
                         θυμάμαι τα παιδόπουλα, τους ναύτες που έφευγαν 
                         βάφοντας τα πανιά σαν την καρδιά τους 
                         τραγουδούσαν τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα- 
                          κι  είχαν ζωγραφιστούς βοριάδες μες' στα στήθια.
                                                   
                        Τι γύρευα όταν έφτασες βαμμένη απ' την ανατολή του ήλιου
                         με την ηλικία της θάλασσας στα μάτια
                         και με την υγεία του ήλιου στο κορμί -- τι γύρευα 
                         βαθιά στις θαλασσοσπηλιές μες' στα ευρύχωρα όνειρα
                          όπου άφριζε τα αισθήματά του ο άνεμος  
                          άγνωστος και γλαυκός, χαράζοντας στα στήθια μου  
                          το πελαγίσιο του έμβλημα.
 
                         Με την άμμο στα δάκτυλα έκλεινα τα δάκτυλα
                         με την άμμο στα  μάτια έσφιγγα τα δάκτυλα.  Ήτανε η οδύνη --
                         Θυμάμαι ήταν Απρίλης, όταν ένιωσα πρώτη φορά 
                         το ανθρώπινο βάρος σου, το ανθρώπινο σώμά σου 
                         πηλό κι αμαρτία, όπως την πρώτη μέρα μας στη γη.
                         Γιόρταζαν τις αμαρυλλίδες-- Μα θυμάμαι πόνεσες.
                         Ήτανε μια βαθιά δαγκωματιά στα χείλια  
                          Μια βαθιά νυχιά στο δέρμα κατά κει που χαράζεται 
                          παντοτινά ο χρόνος.
                                             Σ' άφησα τότες
    
                           Και μια βουερή πνοή σήκωσε τ' 'άσπρα σπίτια
                           τ' άσπρα αισθήματα φρεσκοπλυμένα επάνω
                           στον ουρανό που φώτιζε μ' ένα μειδίαμα.
                           Τώρα θα' χω σιμά μου ένα λαγήνι αθάνατο νερό 
                           τώρα θά 'χω ένα σχήμα λευτεριάς  ανέμου που κλονίζει 
                           κι εκείνα τα χέρια σου, όπου θα τυραννιέται ο Έρωτας
                           κι εκείνο το κοχύλι σου, όπου θ' αντηχεί το Αιγαίο.
 
Στο ποίημα "Ηλικία της γλαυκής θύμησης" το νησί και η γυναίκα ταυτίζονται. Μια θαλασσινή νησιώτικη Ελλάδα διαρθρώνει το χάρτη της μέσα από μια σειρά εξαίσιων στίχων. Σε αυτό το σχολείο της θάλασσας η πρώτη λυρική φωνή, η ποίηση του Ελύτη, πλάθεται με τον ίδιο τρόπο που το μάρμαρο υπακούει στο χέρι του γλύπτη. Η μαγεία έχει τον τρόπο της και τη συνθέτει ο γιαλός, τα βότσαλα, τα φύκια, μια ψαρόβαρκα με τα καραβόπανα βαμμένα σαν την καρδιά μας, ένα αρμυρό θαλασσόχορτο, ενας γλάρος,  ό,τι μας αρέσει και το αγαπάμε και που μας επιτρέπει να βρεθούμε πιο κοντά στον εαυτό μας αποδεικνύοντας έτσι πως ηττάται ο χρόνος.
 
                                  ΜΙΚΡΕΣ  ΚΥΚΛΑΔΕΣ
                                                             ΜΑΡΙΝΑ 
                                           Δώσε μου δυόσμο να μυρίσω
                                           λουίζα και βασιλικό
                                            μαζί μ' αυτά να σε φιλήσω
                                            και τι να πρωτοθυμηθώ;
 
                                          Τη βρύση με τα περιστέρια
                                          των  Αρχαγγέλων το σπαθί
                                           το περιβόλι με τ' αστέρια
                                            και το πηγάδι το βαθύ
 
                                          Τις νύκτες που σε σεργιανούσα
                                          στην άλλη άκρη τ' ουρανού  
                                          και ν' ανεβαίνεις σε θωρούσα
                                          σαν αδελφή του Αυγερινού
 
                                         Μαρίνα πράσινό μου αστέρι
                                          Μαρίνα φως του  Αυγερινού
                                          Μαρίνα μου άγριο περιστέρι
                                           και κρίνο του καλοκαιριού.
 
                                                        Η ΠΟΔΗΛΑΤΙΣΣΑ
                                            Το δρόμο πλάϊ στη θάλασσα περπάτησα
                                             που ' κανε κάθε μέρα η ποδηλάτισσα.
 
                                             Βρήκα τα φρούτα που 'χε το πανέρι της 
                                             το δακτυλίδι που 'πεσε απ' το χέρι της 
 
                                             Βρήκα το κουδουνάκι και το σάλι της
                                             τις ρόδες, το τιμόνι, το πεντάλι της, 
 
                                              βρήκα  τη ζώνη της βρήκα σε μιαν ακρη
                                              μια πέτρα διάφανη πού  'μοιαζε με δάκρυ.
 
                                              Τα μάζεψα ένα ένα και τα κράτησα
                                              κι' έλεγα πού 'ναι, πού 'ναι η ποδηλάτισσα
 
                                              την είδα να περνά πάνω απ' τα κύματα 
                                              την άλλη μέρα πάνω απ'τα μνήματα
 
                                              Την Τρίτη νύχτωσ' έχασα τ' αχνάρια της 
                                                στους ουρανούς ανάψαν τα φανάρια της.
 
                      Μαρία Νεφέλη
                  ΥΠΕΥΘΥΝΗ   ΔΗΛΩΣΗ  
( Οδυσσέας Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος/ σελ. 407) 
 
Προσέξτε πολύ την αποσπασματικότητα της καθημερινής μου ζωής   
και τη φαινομενική της ασυνέπεια, που αποβλέπει 
και με τι σκοπούς απώτερους πάει ν' αναπτυχθεί
και ν' αποκτήσει νόημα βαθύτερο.  
Ζητά ν' αποθαρρύνει τις έρευνες των επιστημόνων
προς όφελος πιστεύω της αυθεντικότητας του ανθρωπίνου οράματος.
Πάνω σ' αυτό δεν δέχομαι καμίαν υποχώρηση.
Μου είναι αδύνατον να δω τον εαυτό μου αλλιώς,
 σαν σύνθεση αντιαφηγηματική, 
χωρίς ιστορική συνείδηση,
χωρίς εμβάθυνση τύπου ψυχολογικού,
πράγμα που θα 'κανε την καθημερινή ζωή μου
ανιαρή σαν μυθιστόρημα, 
θνησιγενή σαν έργο του κινηματογράφου, 
αρνητική σαν  χιουμοριστικό ανέκδοτο,
αδιάφορη σαν έργο ζωγραφικής της Αναγεννήσεως,
επιβλαβή σαν ενέργεια πολιτική και γενικά δουλοπρεπή  και υποταγμένη 
στη φυσική του κόσμου τάξη......                                                           
                                                             
                                              Aπό τη συλλογή "Ο Ήλιος Ο Ηλιάτορας"
                                                    Τ Ο  Τ Ρ Ε Λ Ο Β Α Π Ο Ρ Ο 
                                                           Τ ρ α γ ο ύ δ ι
                                           Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά
                                           κι αρχίζει τις μανούβρες  "βίρα μάϊνα"
 
                                           Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές
                                           φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ' τις δυο  μεριές
 
                                            Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι απ' όνειρο                                               
                                            έχει λοστρόμο αθώο, ναύτη πονηρό.
 
                                            Από τα βάθη φθάνει τους παλιούς καιρούς 
                                            βάσανα ξεφορτώνει  κι αναστεναγμούς.
 
                                           Έλα Χριστέ και Κύριε λέω κι απορώ
                                           τέτοιο τρελό βαπόρι, τρελοβάπορο
 
                                            Χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε
                                            χίλιους καπεταναίους τους αλλάξαμε
 
                                            κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε-
                                            μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε
 
                                            κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
                                            παντοτινό τον ήλιο τον ηλιάτορα
 
                                                    ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ  ΠΡΩΤΟ
                                       Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ
 
   Ξημερώνοντας τ' Αγιαννιού, με την αύριο των Φώτων, λάβαμε τη διαταγή να κινήσουμε πάλι μπροστά, για τα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες.  Έπρεπε, λέει, να πιάσουμε τις γραμμές που κρατούσανε ως τότε οι Αρτινοί, από Χιμάρρα ως Τεπελένι. Λόγω που εκείνοι πολεμούσανε από την πρώτη μέρα, συνέχεια, κι είχαν μείνει  σχεδόν οι μισοί και δεν αντέχανε άλλο. 
   Δώδεκα μέρες κιόλας είχαμε μεις πιο  πίσω, στα  χωριά. Κι απάνω που συνήθιζε τ' αυτί μας πάλι στα γλυκά τριξίματα της γης, και δειλά συλλαβίζαμε το γαύγισμα του σκύλου ή τον αχό της μακρινής καμπάνας, να που ήταν ανάγκη, λέει, να γυρίσουμε στο μόνο αχολόϊ που ξέραμε: στο αργό και στο βαρύ των κανονιών, στο ξερό και στο γρήγορο των πολυβόλων. 
   Νύκτα πάνω στη νύκτα βαδίζαμε ασταμάτητα, ένας πίσω απ' τον άλλο, ίδια   τυφλοί. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη, όπου, φορές, εκαταβούλιαζε ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόμους έξω, καθώς μες στην ψυχή μας. Και τις λίγες φορές όπου κάναμε στάση να ξεκουραστούμε, μήτε που αλλάζαμε κουβέντα, μονάχα σοβαροί και αμίλητοι, φέγγοντας  μ'  ένα μικρό δαδί, μία μία εμοιραζόμασταν τη σταφίδα. Ή φορές πάλι, αν ήταν βολετό, λύναμε βιαστικά τα ρούχα  και ξυνόμασταν με λύσσα ώρες πολλές, όσο να τρέξουν τα αίματα. Τι μας είχε ανέβει η ψείρα ως το λαιμό, κι ήταν αυτό πιο κι απ' την κούραση ανυπόφερτο. Τέλος, κάποτε ακουγότανε  στα σκοτεινά η σφυρίχτρα, σημάδι ότι κινούσαμε,  και πάλι σαν τα ζα  τραβούσαμε μπροστά  να  κερδίσουμε  δρόμο, πριχού ξημερώσει  και μας βάλουνε στόχο τ΄ αερόπλανα. Επειδή ο Θεός δεν κάτεχε τους στόχους  ή τέτοια,  κι όπως τό 'χε συνήθειό του, στην ίδια πάντοτε ώρα ξημέρωνε το φως. 
    Τότες, χωμένοι  μες στις ρεματιές, γέρναμε το κεφάλι από το μέρος το βαρύ, όπου  δε βγαίνουνε  όνειρα. Και τα πουλιά μάς θύμωναν, που δε δίναμε τάχα  σημασία στα λόγια τους --  ίσως και που ασχημίζαμε χωρίς αιτία την πλάση. Άλλης λογής εμείς χωριάτες, μ' άλλω λογιώ ξινάρια και σιδερικά στα χέρια μας, που ξορκισμένα να 'ναι.
    Δώδεκα μέρες κιόλας, είχαμε μεις πιο  πίσω στα χωριά κοιτάξει  σε καθρέφτη, ώρες πολλές, το γύρο του προσώπου μας. Κι απάνω που συνήθιζε ξανά το μάτι μας τα γνώριμα παλιά σημάδια, και δειλά συλλαβίζαμε το χείλο το γυμνό ή το χορτάτο από τον ύπνο μάγουλο, νά που τη δεύτερη τη νύκτα σάμπως πάλι αλλάζαμε, την τρίτη ακόμη πιο πολύ, την ύστερη, την τέταρτη, πια φανερό, δεν ήμασταν  οι ίδιοι. Μόνε σα να πηγαίναμε μπουλούκι ανάκατο, θαρρούσες, απ' όλες τις γενιές και τις χρονιές,  άλλοι των  τωρινών καιρών  κι άλλοι πολλά παλιών, πού 'χαν λευκάνει απ' τα περίσσια  γένεια. Καπεταναίοι αγέλαστοι με το κεφαλοπάνι, και παπαδες θερία, λοχίες του -97 ή του -12 μπαλτζήδες βλοσυροί πάνου απ' τον ώμο σειώντας το  πελέκι, απελάτες  και σκουταροφόροι  με το αίμα επάνω τους ακόμη Βουργάρων  και Τουρκών. Όλοι μαζί, δίχως μιλιά,  χρόνους αμέτρητους αγκομαχώντας πλάϊ πλάϊ διαβαίναμε τις ράχες, τα φαράγγια, δίχως να λογαριάζουμε άλλο τίποτε. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη, όπου φορές εκαταβούλιαζε ίσα με το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά, ψιχάλιζε στους δρόμους έξω καθώς μες στην ψυχή μας.  Κι ότι ήμασταν σιμά πολύ στα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες, μήτε αρρώστους και γερούς, μήτε φτωχούς και πλούσιους, το καταλαβαίναμε. Γιατί κι ο βρόντος πέρα, κάτι σαν καταιγίδα πίσω απ' τα βουνά, δυνάμωνε ολοένα, τόσο που καθαρά στο τέλος να διαβάζουμε το αργό και το βαρύ των κανονιών, το ξερό και το γρήγορο των πολυβόλων. Ύστερα και γιατί, ολοένα πιο συχνά, τύχαινε τώρα ν' απαντούμε, απ' τ' άλλο μέρος να 'ρχονται, οι αργές οι συνοδείες με τους λαβωμένους. Όπου απιθώνανε χάμου τα φορεία οι νοσοκόμοι, με τον κόκκινο σταυρό στο περιβραχιόνιο, φτύνοντας μέσα στις παλάμες, και το μάτι τους άγριο για τσιγάρο. Κι όπου κατόπι σαν ακούγανε για που τραβούσαμε, κουνούσαν το κεφάλι, αρχινώντας ιστορίες για σημεία και τέρατα. Όμως εμείς το μόνο που προσέχαμε ήταν εκείνες οι φωνές μέσα στα σκοτεινά, που ανέβαιναν, καυτές ακόμη από την  πίσσα του βυθού ή το θειάφι.  " Όϊ  όϊ μάνα μου ", και κάποτε,  πιο σπάνια, ένα πνιχτό μουσούνισμα, ίδιο ροχαλητό, που 'λεγαν, όσοι ξέρανε, είναι αυτός ο ρόγχος του θανάτου. Ήταν φορές που εσέρνανε μαζί τους κι αιχμαλώτους, μόλις πιασμένους λίγες ώρες πριν, στα ξαφνικά γιουρούσια (έφοδοι, εφορμήσεις,) που κάναν τα περίπολα. Βρωμούσανε κρασί τα χνώτά τους, κι οι τσέπες τους γιομάτες κονσέρβα ή σοκολάτες. Όμως εμείς  δεν είχαμε, ότι κομμένα τα γιοφύρια πίσω μας, και τα λίγα μουλάρια μας  κι  εκείνα ανήμπορα μέσα στο χιόνι και στη γλιστράδα της λασπουριάς.Τέλος, κάποια φορά, φανήκανε μακριά οι καπνοί  που ανέβαιναν μεριές -- μεριές, κι οι πρώτες στον ορίζοντα κόκκινες, λαμπερές φωτοβολίδες.                               
                                      ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΟΣ
Θέμα του πρώτου αναγνώσματος, όπως αναφέρει ο τίτλος, είναι η πορεία προς το μέτωπο. Το στρατιωτικό σώμα, στο οποίο υπηρετούσε ο Ελύτης ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, διετάχθη στις 7 Ιανουαρίου 1941,   να καταλάβει  τη γραμμή χειμάρρας --  Τεπελενίου σε αντικατάσταση του συντάγματος της Ηπείρου, το οποίον είχε υποστή αιματηρές απώλειες. Η πορεία προς το μέτωπο γινόταν κατά τη νύκτα, για να μη γίνεται στόχος στα αεροπλάνα του εχθρού.  
Η κοπιαστική ορειβασία στα ηπειρωτικά βουνά γινόταν υπό λίαν δυσμενείς συνθήκες: ψείρες, λάσπη, πείνα, έλλειψη ύπνου. Η κούραση και ο βαρύς οπλισμός  τους,  τους έκανε όντα που ασχήμιζαν τη φύση. Στο διάστημα των δώδεκα ημερών της αναμονής είχαν ξεσυνηθίσει την ισοπεδωτική ιδέα του στρατιώτη και ξαναγύριζαν ο καθείς στο άτομο του. Και όταν άρχισε η πορεία, η ιδέα αυτή τους  συνόδευσε για λίγο μόνο.Ύστερα έγιναν πάλι όλοι τους, εκείνο το απάνθρωπο "ένα", "το κοπάδι". 
Υπήρχε όμως η μνήμη των προγόνων μέσα στην ψυχή τους  ως παρηγοριά,  που τους εγκαρδίωνε: Οι ήρωες της Επαναστάσεως, οι μάρτυρες του 97, οι νικητές των βαλκανικών πολέμων και οι βυζαντινοί ακρίτες. Έτσι που το Κακό, ο Πόλεμος, φανερώνονταν ως η σκληρή μοίρα ενός λαού  και τον έπαιρναν απόφαση. Ηταν η σειρά της γενιάς τους. Ετσι εισήλθαν στο θέατρο του πολέμου (τους τραυματίες, τους τραυματιοφορείς, τον ανατριχιαστικό ρόγχο του θανάτου, τον πεινασμένο Έλληνα στρατιώτη) που την φρικώδη σκηνογραφία του την άνοιξαν οι κόκκινες λαμπερές φωτοβολίδες. 
 
 Μορφή του πρώτου  Αναγνώσματος.
 
Στα αναγνώσματα αποφεύγεται ο καλλιτεχνική φόρτιση, το αφηγηματικό  περίγραμμα είναι σαφές, η φράση  συγκεκριμένη και η μεταφορά καίρια. Η σύνδεση των προσώπων είναι παρατακτική, για να δοθεί λιτή επικότης στην αφήγηση. H γλώσσα είναι λαϊκή, σύμφωνα προς την πρόθεσή του ποιητή και τη δημιουργημένη στον πεζό λόγο γραπτή παράδοση. Από τα μέσα πρέπει να σημειωθούν, ως ενδείξεις της δομής του κειμένου, η επαναφορά, η αντίθεση, η αναφώνηση κ.λ.π. Τα αναγνώσματα στην όλη υμνογραφία του ποιήματος έχουν την ίδια οργανική σχέση, που έχει η ανάγνωση του Ευαγγελίου στη Θεία Λειτουργία.
 
                                                   ΨΑΛΜΟΣ Γ (μετά το Α'  ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ)
Τον πλούτο δεν έδωκες ποτέ σε μένα
τον ολοένα ερημούμενο από τις φυλές των Ηπείρων 
 και απ' αυτές πάλι αλαζονικά, ολοένα, δοξαζόμενο! 
 έλαβε τον βότρυ ο Βορράς 
 και τον Στάχυ ο Νότος 
 τη φορά του ανέμου εξαγοράζοντας
 και των δέντρων τον κάματο δύο και τρεις φορές
 ανόσια εξαργυρώνοντας,
  Άλλο εγώ 
 πάρεξ το θυμάρι στην καρφίδα του ήλιου δεν γνώρισα  και πάρεξ
 τη σταγόνα του νερού στ' άκοπα γένια μου δεν ένιωσα
 μα τραχύ το μάγουλο έθεσα στο τραχύτερο της πέτρας 
  αιώνες κι αιώνες.
  Εκοιμήθηκα πάνω στην έγνοια της αυριανής ημέρας
  όπως ο στρατιώτης επάνω στο τουφέκι του.
  Και τα ελέη της νύκτας ερέύνησα
   όπως ο ασκητής το θεό του. 
   Εζυγίσανε τη χαρά μου και  τη βρήκανε, λέει, μικρή
   και την πατήσανε χάμου σαν έντομο.
   Τη χαρά μου χάμου πατήσανε και στην πέτρα μέσα την κλείσανε 
    και στερνά την πέτρα μου αφήσανε
    τρομερή ζωγραφιά μου.
    Με πελέκι  βαρύ την κτυπούν, με σκαρπέλο σκληρό την τρυπούν 
    Με καλέμι πικρό τη χαράζουν, την πέτρα μου.
 
                                          ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ   ΔΕΥΤΕΡΟ
                                                     ΟΙ ΗΜΙΟΝΗΓΟΙ
  Τις ημέρες εκείνες  έφτασαν επιτέλους ύστερα από τρεις σωστές εβδομάδες οι πρώτοι στα μέρη μας ημιονηγοί. Και έλεγαν πολλά για τις πολιτείες που διάβηκαν, Δέλβινο, Άγιοι Σαράντα, Κορυτσά. Και ξεφόρτωναν τη ρέγγα και το χαλβά κοιτάζοντας να ξετελέψουν μια ώρα αρχύτερα και να φύγουνε. Ότι δεν ήτανε συνηθισμένοι και τους ετρόμαζε το βρόντισμα στα βουνά και το μαύρο γένι στη φαγωμένη την όψη μας. 
  Και συνέβηκε τότες ένας απ' αυτούς να'χει μαζί του κάτι παλιές  εφημερίδες. Και διαβάζαμε όλοι απορημένοι, μ' όλο που το 'χαμε κιόλας ακουστά, πως επανηγύριζαν στην πρωτεύουσα-και πως ο κόσμος εσήκωνε, λέει, ψηλά στα χέρια τους φαντάρους που γυρίζανε με άδειες από τα γραφεία της Πρέβεζας και της Άρτας. Και σημαίνανε όλη μέρα οι καμπάνες, και το βράδυ στα θέατρα λέγανε τραγούδια και παριστάνανε στη σκηνή τη ζωή μας, για να χειροκροτά ο κοσμάκης.
Βαρειά σιωπή έπεσε ανάμεσό μας, επειδή κι η ψυχή μας είχε μήνες  τώρα μέσα στις ερημιές αγριέψει, και, χωρίς να το λέμε, πολύ λογαριάζαμε τα χρόνια μας. Μάλιστα  μια στιγμή  δάκρυσε ο λοχίας, ο Ζώης κι έκανε πέρα τα χαρτιά και τις είδησες του κόστμου.ανοίγοντας τα πέντε δάκτυλα καταπάνω τους. Και οι άλλοι εμείς δε λέγαμε τίποτε, μονάχα με τα μάτια του δείχναμε κάτι σαν ευγνωμοσύνη.  
Τότε ο Λευτέρης,που τύλιγε παρέκει τσιγάρο, καρτερικά, σα να 'χε πάρει επάνω του την ανημπόρια ολάκερης της Οικουμένης, γύρισε και Λοχία είπε " τι βαρυγκομάς; Αυτοί που 'ναι ταγμένοι για τη ρέγγα και το χαλβά, σ' αυτά πάντοτε θα ξαναγυρίζουν. Και οι άλλοι στα δευτέρια τους που δεν έχουνε τελειωμό, και οι άλλοι στα κρεβάτια τους τα μαλακά που τα στρώνουν μα δεν τα ορίζουν. Αλλά κάτεχε ότι μονάχα κείνος που παλεύει το σκοτάδι μέσα του θα'χει μεθαύριο μερτικό δικό του στον ήλιο". Και ο Ζώης : " τι λοιπόν, θαρρείς  ότι δεν έχω κι εγώ γυναίκα και χωράφια και βάσανα της καρδιάς που κάθομαι και φυλάγω δωνά στις εξορίες;" Του αποκρίθηκε ο Λευτέρης: αυτά που δεν αγαπά κανείς, αυτά, λοχία μου, να φοβάται, τι τα 'χει άπό τα πριν χαμένα κι ας τα σφίγγει όσο θέλει απάνω του. Αλλά τα πράγματα της καρδιάς τρόπος δεν είναι να χαθούν, έννοια σου , και γι'
αυτά οι εξορίες δουλεύουν.-Αργά γρήγορα κείνοι που είναι ναν τα βρούν, θα τα βρούν" Πάλι ρώτησε ο λοχίας ο 
Ζώης: "Και ποιος λες τάχα του λόγου σου ότι θα τα βρει; " Τότε ο Λευτέρης αργά δείχνοντας με το δάκτυλο: "Εσύ κι εγώ κι ότι άλλο δείξει, αδερφέ μου, η ώρα ετούτη που μας ακούει".  
Και ευθύς ακούσθηκε στον αέρα η σκοτεινή σφυριγματιά της οβίδας που έφτανε. Και πέσαμε όλοι καταγής μπρούμυτα, πάνω στις σκάρπες, ότι γνωρίζαμε απόξω πια τα σημάδια του Αόρατου, και με τ' αυτί μας ορίζαμε από πριν το μέρος, όπου θά  'σμιγε η φωτιά το χώμα ν' ανοίξει και να χυθεί.  Και δεν επείραξε η φωτιά κανέναν. Κάτι μουλάρια μονάχα σηκώθηκαν στα πισινά τους ποδάρια  και άλλα ταράχθηκαν και σκόρπισαν. Και μέσα στην κάπνα που κατακάθιζεθωρούσες να τρέχουνε πίσω τους χειρονομώντας οι άνθρωποι που τα ΄'χανε φέρει με κόπους ίσαμε κεί. Και τα πρόσωπά τους χλωμά, και ξεφόρτωναν τη ρέγγα- και το χαλβά κοιτάζοντας να ξετελέψουν μια ώρα αρχύτερα και να φύγουνε, ότι δεν ήτανε μαθημένοι και τους ετρόμαζε το βρόντισμα στα βουνά και το μαύρο γένι στη φαγωμένη την όψη μας. 
                                                         άσμα δ'                             
                                        1) Ένα το χελιδόνι κι η Άνοιξη η ακριβή
                                          για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή.
                                          Θέλει νεκροί χιλιάδες να' ναι στους Τροχούς.
                                           Θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους.
                                           
                                         2) Θέ μου Πρωτομάστορα μ' έκτισες μέσα στα βουνά  
                                           Θέ μου Πρωτομάστορα μ' έκλεισες μες' στη θάλασσα!
                                           Πάρθηκεν από Μάγους το σώμα του Μαγιού.
                                           Το 'χουνε θάψει σ' ένα μνήμα του πέλαγου.  
                                            
                                       3)    Σ' ένα βαθύ πηγάδι το 'χουνε κλειστό.
                                              Μύρισε το σκοτάδι κι' όλη η Άβυσσο. 
                                              Θέ μου Πρωτομάστορα μέσα στις πασχαλιές και Σύ
                                              Θέ μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση!
 
                                           4) Σάλεψε σαν το σπέρμα σε μήτρα σκοτεινή
                                             το φοβερό της μνήμης έντομο μες' στη γη 
                                              κι' όπως δαγκώνει αράχνη, δάγκωσε το φως 
                                              έλαμψαν οι γιαλοί κι' όλο το πέλαγος.
 
                                          5)   Θέ μου Πρωτομάστορα μ' έζωσες τις ακρογιαλιές
                                                 Θέ μου Πρωτομάστορα στα βουνά με θεμέλιωσες!                                                                                                   Τα θεμέλιά μου στα βουνά
                                                  και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμό τους                                                                                                          και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος.
                                                   Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω                              
                                             
Το ανωτέρω ποίημα το έχει μελοποιήσει ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος και το έχει τραγουδήσει. Επίσης το έχει τραγουδήσει και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Είναι πολύ λίγοι οι Έλληνες που δεν γνωρίζουν αυτό το ποίημα, στους στίχους του οποίου ο μακρύς χειμώνας της δικτατορίας προσέδωσε εμβληματικό χαρακτήρα.  
 Η μοίρα της Ελλάδος είναι τα βουνά και η θάλασσα. 
( 1η στροφή: Ο μύθος που περνάει απ' αυτούς τους στίχους είναι ένας μύθος κλειδί, για να καταλάβουμε κάποιες μεταφορές της ποίησης του Ελύτη. Ο κάτω κόσμος που φωτίσθηκε με το φως του επάνω και ο επάνω κόσμος που δέχθηκε το φως του κάτω, είναι ίδιοι. Οι δύο κόσμοι θα μπλέκονται -- θα έχουν τις ίδιες ιδιότητες./
  Ο στίχος "μ' έκτισες μέσα στα βουνά" δηλώνει συμβολικά α) το τοπίο της ελληνικής μοίρας, και β) τη συγκεκριμένη ώρα του ποιητή στα ηπειρωτικά βουνά. 
2) "Πάρθηκεν από Μάγους το σώμα του Μαγιού" : ξεκινά απ' τη Γέννηση (απ' το αστέρι των Μάγων) και φθάνει στην Ανάσταση (στην εις Άδου Κάθοδον) με την έννοια "το Εσταυρωμένο Έαρ" δηλαδή τα πάθη του Θεού της Ανοίξεως, της Αναστάσεως της φύσεως. Και συνεκδοχικά τα πάθη της σωτηρίας των ανθρώπων. 
3) Μάγους και Μαγιού: παρήχηση και συνειρμός /  Για να γυρίσει ο ήλιος.. θέλει νεκροί χιλιάδες να 'ναι στους Τροχούς/ θέλει  κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους : ο Ελύτης δηλώνει συμβολικά το τοπίο της ελληνικής μοίρας τη συγκεκριμένη ώρα στα Ηπειρωτικά  βουνά:  Είναι ένα σύμβολο ο θάνατος των ζωντανών που δίνουν το αίμά τους όχι από περίσταση, αλλά από χρέος. Το ποίημα δεν έχει πολεμικές ιαχές, είναι διανθισμένο με ελληνικές μνήμες,  ζωντανό με ύλες ανθρώπινες.  Ο ποιητής είδε το θαύμα της ζωής και ύμνησε την αξία της. -4)  Η παρομοίωση: "σάλεψε σαν το σπέρμα... "έχει μεταφυσικό υπόβαθρο και αφορά την απελευθέρωση των πρωτοπλάστων από το προπατορικό αμάρτημα" και συνεκδοχικά την απελευθέρωση των ανθρώπων από το προπατορικό αμάρτημα 
                                          ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟ ΡΩ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ:  
                                                             ΤΑ   ΤΖΙΤΖΙΚΙΑ
                                              Η Παναγιά το πέλαγο
                                                              κρατούσε στην ποδιά της 
                                                την  Σίκινο, την Αμοργό 
                                                                 και τ΄ άλλα τα παιδιά της
                                                 
                                                    Από την άκρη του καιρού
                                                                  και πίσω απ' τους χειμώνες
                                                      Άκουγα σφύριζε η μπουρού
                                                                    κι έβγαιναν οι Γοργόνες
 
                                                      Κι εγώ μέσα στους αχινούς
                                                                 στις γούβες στ' αρμυρίκια
                                                       σαν τους παλιούς θαλασσινούς
                                                                   ρωτούσα τα τζιτζίκια: 
                                                              
                                                         'Ε σεις τζιτζίκια μου άγγελοι
                                                                    γεια σας κι η ώρα η καλή
                                                          ο βασιλιάς ο Ήλιος ζει;
                                                                     κι όλ' αποκρίνονταν μαζί!
                                                             Ζει ζει ζει ζει ζει ζει ζει   
  
        Λεξιλόγιο: μπουρού είναι η σειρήνα πλοίου. Ετυμ. τουρκ. boru
 
                                                  ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΤΡΙΤΟ
                                                                            Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΞΟΔΟΣ
Τις ημέρες εκείνες έκαναν σύναξη μυστική τα παιδιά (νεοι των οργανώσεων της Αντιστάσεως) και λάβανε την απόφαση, επειδή τα κακά  μαντάτα πλήθαιναν στην πρωτεύουσα  (οι φήμες για ομηρίες, εκτελέσεις ως και η προσάρτηση της Θράκης) να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από τ' ανοικτό πουκάμισο (ο μικρός χώρος μιας μεγάλης καρδιάς)  με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του ήλιου. Όπου είχε κράτος κι εξουσία  η Άνοιξη.  
Και επειδή σίμωνε η μέρα  που το Γένος  είχε συνήθειο να γιορτάζει τον άλλο Σηκωμό, (ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου), τη μέρα πάλι εκείνη ορίσανε για την έξοδο. Και νωρίς εβγήκανε κατά μπροστά στον ήλιο, με πάνου ως κάτου απλωμένη την αφοβιά σα σημαία, οι νέοι με τα πρησμένα πόδια (από την αβιταμίνωση της τραγικής πείνας του χειμώνος 41-42) που τους έλεγαν αλήτες. Και ακολουθούσανε άντρες πολλοί, και γυναίκες, και λαβωμένοι με τον επίδεσμο και τα δεκανίκια (οι τραυματίες του Πολέμου). Όπου έβλεπες άξαφνα στην όψη τους τόσες χαρακιές, ( είχαν γεράσει πρόωρα. Αναφέρεται στην τραγική, ωραία γενιά  της Κατοχής.) που 'λεγες  είχανε περάσει μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα. Τέτοιας λογής αποκοτιές, ωστόσο,  μαθαίνοντας οι Άλλοι, σφόδρα ταράχτηκαν . Και φορές τρεις με το μάτι αναμετρώντας το έχειν τους, λάβανε την απόφαση να βγουν έξω σε δρόμους  και σε πλατείες, με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια πήχη φωτιά κάτω απ' τα σίδερα, με τις μαύρες  κάνες και τα δόντια του ήλιου σε αντίθεση με το προηγούμενο "σταυρουδάκι του ήλιου" . Εδώ ο ήλιος γίνεται θάνατος. Όπου μήτε κλώνος μήτε ανθός, δάκρυο ποτέ δεν έβγαλαν.(Δεν υπήρξαν ποτέ νέοι, αλλά αμείλικτα ρομπότ). Και χτυπούσανε όπου να 'ναι, ( υπήρξαν όντως πολλά τα θύματα εκείνη την πολύδακρην  ημέρα.) σφαλώντας τα βλέφαρα με απόγνωση. (το αίσθημα πανικού των δολοφόνων). Και η Άνοιξη ολοένα τους  κυρίευε.( η πίστη στο δίκαιο αγώνα έδινε την "ψυχική" νίκη, που αντιπροσώπευαν οι διαδηλωτές.) Σα να μην ήτανε άλλος δρόμος πανω σ' ολάκερη τη  γη, για να περάσει η Άνοιξη παρά μονάχα αυτός (ο δρόμος του θανάτου περνούσε μονάχα μεσ' απ' αυτούς και τα όπλα τους, μέσ' απ' την άδεια ψυχή τους.)  και να τον είχαν πάρει αμίλητοι  οι νέοι, κοιτάζοντας πολύ μακρυά, πέρα απ' την άκρη της  απελπισιάς, τη Γαλήνη,  που εμελλαν να γίνουν οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που  τους έλεγαν αλήτες, και οι άντρες και οι γυναίκες και οι λαβωμένοι με τον επίδεσμο  και τα δεκανίκια. Και περάσανε μέρες πολλες μέσα σε λίγην ώρα.     Και θερίσανε πλήθος τα θηρία, και άλλους εμάζωξαν. Και την άλλη μέρα εστήσανε στον τοίχο τριάντα. (η έναρξη των ομαδικών εκτελέσεων)                       
       Aνάλυση του τρίτου Αναγνώσματος. 
                                                                   Περιεχόμενο:
Θέμα του τρίτου αναγνώσματος είναι η μεγάλη πανεθνική εκδήλωση διαμαρτυρίας που έγινε στην Αθήνα -λόγω του απαγορευμένου εορτασμού της 25ης Μαρτίου 1942,  με πρωτοπόρους τους μαθητές και τους  φοιτητές        και πλήθος κόσμου που θα στεφάνωνε τις  προτομές των ηρώων της Επαναστάσως και  του Αγνώστου Στρατιώτου. Οι αρχές της Κατοχής κτύπησαν αμείλικτα. Η αντίσταση του ελληνικού λαού υπήρξε δίδαγμα για ολόκληρο τον κόσμο: της καθολικής αντιστάσεως του ελληνικού λαού. Από εκείνη την ημέρα άρχισαν συστηματικά  οι αιχμαλωσίες και οι ομαδικές εκτελέσεις. Την εικόνα της μέρας εκείνης θέλει να δώσει ο Ελύτης.                                                                                                                                                                                                                        Μορφή 
 Κυριαρχούν: ο επικός τόνος, η ευαγγελική χροιά, το  ύφος, ικανό να εξιστορεί ένα συγκινητικό γεγονός. Προσέτι   υπερτερεί η κυριολεξία, η μεταφορά, η εικόνα, οι επαναλήψεις.
   

                                            " ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ  ΗΛΙΕ ΝΟΗΤΕ",                                                        

                             Της  ΔΙΚΑΙΟΣΥNΗΣ ήλιε νοητέ       και μυρσίνη συ δοξαστική
                                       μη  παρακαλώ σας μη        λησμονάτε τη Χώρα μου!
 
                           Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά        στα ηφαίστεια κλήματα σειρά
                                       και τα σπίτια πιο λευκά         στου γλαυκού το γειτόνεμα !
 
                              της  Ασίας  αν αγγίζει από τη μια,     της Ευρώπης λίγο αν ακουμπά
                                           στον αιθέρα στέκει να       και στη θάλασσα μόνη της!
 
                                 και δεν είναι μήτε ξένου λογισμός       και δικού της μήτε αγάπη μια
                                        μόνο πένθος αχ παντού                  και το φως ανελέητο!
 
                                  Τα πικρά μου χέρια με τον Κεραυνό       τα γυρίζω πισω απ' τον Καιρό
                                τους παλιούς μου φίλους καλώ        με φοβέρες και μ' αίματα!  
    
                                    Μα 'χουν όλα τα αίματα ξαντιμεθεί         κι οι φοβέρες αχ λατομηθεί                                                                                  και στον έναν  ο άλλος  μπαί         νουν εναντίον οι άνεμοι!- 
 
                                       της  Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ                και μυρσίνη συ δοξαστική          
                                            μη παρακαλώ σας μη                     λησμονάτε τη Χώρα μου!
 
Το έκτο αυτό άσμα αποτελείται από 7 δίστιχα, γνωμικά κατά τη μορφή και το περιεχόμενο. Ο πρώτος στίχος κάθε διστίχου είναι 20σύλλαβος και ο δεύτερος 15σύλλαβος. Πρώτο διάστιχο: της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ  και  μυρσίνη εσύ δοξαστική. Η μυρσίνη καλείται έτσι, γιατί είναι σύμβολο της δόξας. Ο Ελυτης  στο Στ' αυτό άσμα των Παθών κάνει έκκληση στο πνεύμα της Δικαιοσύνης να μην ξεχνά τη Χώρα του./ Δεύτερο διάστιχο: αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά, στα ηφαίστεια κλήματα σειρά: εικόνα νησιώτικη εκεί στις πλαγιές των σβησμένων ηφαιστείων, όπου οι νησιώτες φυτεύουν αμπέλια.  Και τα σπίτια πιο  λευκά στου γλαυκού το γειτόνεμα, όπου αναδεικνύεται  περισσότερο το άσπρο χρώμα των σπιτιών , καθώς έρχεται σε αντίθεση με το γλαυκό χρώμα. Τρίτο διάστιχο: δίνει τα όρια της Ελλάδας, που την παρουσιάζει να στέκεται  επάνω  στον αέρα και στη θάλασσα.  Εδώ το ελληνικό τοπίο επισημαίνει την  οριακή μοίρα του Ελληνισμού  φέρνοντας στο νου μια πλατωνική εικόνα: ότι αυτή είναι ιδέα και πετά. Πετά και ταξιδεύει πάνω στη θάλασσα και  παρότι απομονωμένη, μοναδική.  Στα επόμενα δάστιχα ο Ελύτης δινει το δείγμα του τοπίου της, των βουνών και της θάλασσας .  Δίνει την ιστορική και τη γεωγραφική της θέση, τον πνευματικό της χώρο. Είναι η Χώρα που δεν τη σκέφτεται ο ξένος και δεν την πονάει ο δικός. Ο ποιητής κάνει έκκληση να μένουν ενωμένοι οι Έλληνες στο όνομα του προγονικού παρελθόντος.            
   Στο έκτο αυτό  άσμα :  ο Ελύτης κάνει έκκληση στο πνεύμα της Δικαιοσύνης να μη ξεχνά τη Χώρα του. Συγχρόνως  δίνει την ιστορική και τη γεωγραφική της θέση, τον πνευματικό της χώρο και τη απέραντη μοναξιά της. Είναι η Χώρα που δεν την σκέφτεται ο ξένος και δεν ενδιαφέρεται ο οικείος. Ο ποιητής επισημαίνει τον κίνδυνο του ολοσχερούς από τη διχόνοια αφανισμού.  Όλη η ιδέα του έκτου άσματος έχει συγγένεια με τις στροφές του "Υμνου εις την Ελευθερία". Με το έκτο αυτό άσμα  ο ποιητής λειτουργεί με την ιστορική μνήμη. Όταν ο Σολωμός έγραφε τον Ύμνο στην ελευθερία, Δεν ύμνησε μονο τα κατορθώματα, αλλά αισθάνθηκε την ανάγκη να μιλήσει και για την αρνητική πλευρά της επάνάστασης του '21, που κατασπαράζονταν από τις εμφύλιες διαμάχες. Γιαυτό μπορούμε να πούμε, πως αυτό το ποίημα είναι ελληνοκεντρικό. Ο Ελύτης παρουσιάζεται ως ένας ελληνολάτρης, που ζει  το παρελθόν μέσω του παρόντος: Με το ρυθμό, με την ποικιλία της ομοιοκαταληξίας και του μέτρου, με το μουσικό -- τραγουδιστό βάδισμα  του στίχου ο Ελύτης διοχετεύει την αγάπη για τη Χώρα του και τη λύπη του για τις ιστορικές περιπέτειες.               
  Το ποίημα "της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ" ανήκει στο Άξιον Εστί και αποτελεί τον ώριμο καρπό μιας ποιητικής γραφής, που ξεκίνησε με υποδομή την υπερρεαλιστική γραφή και κατέληξε στη μετουσίωση της ποιητικής μας παράδοσης. Το "Άξιον Εστί"  σημαντικός σταθμός όχι μόνο της ποίησής του Ελύτη, αλλά και της ελληνικής ποίησης γενικότερα.                                   
                                                                                                                                                                                                                        ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ
                             ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΜΕ ΤΙΣ ΤΣΟΥΚΝΙΔΕΣ
Μια από τις ανήλιαγες μέρες εκείνου του χειμώνα, ένα πρωϊ Σαββάτου, σωρός αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες εζώσανε το μικρό συνοικισμό του Λευτέρη, με τα τρύπια τενεκεδένια παράθυρα και τ' αυλάκια των οχετών στο δρόμο. Και φωνές άγριες βγάνοντας,  εκατεβήκανε ανθρωποι με χυμένη την όψη στο μολύβι και τα μαλλιά ολόϊσια, ίδιο άχερο. Προστάζοντας να συναχτούν οι άντρες όλοι στο οικόπεδο με τις τσουκνίδες. Και ήταν αρματωμένοι από πάνου ως κάτου, με τις μπούκες χαμηλά στραμμένες κατά το μπουλούκι. και μεγάλος φόβος  έπιανε τα παιδιά, επειδή τύχαινε, σχεδόν όλα, να κατέχουνε κάποιο μυστικό στην τσέπη ή στην ψυχή τους ( οι μυστικές προκηρύξεις των απελευθερωτικών οργανώσεων). Αλλά τρόπος άλλος δεν ήτανε, και χρέος την ανάγκη κανοντας, λάβανε θέση στη γραμμή, και οι άνθρωποι με το μολύβι στην όψη, το άχερο στα μαλλιά και τα κοντά μαύρα ποδήματα ( οι περίφημες γερμανικές μπότες), ξετυλίξανε γύρω τους το συρματόπλεγμα. Και κόψανε στα δύο το σύγνεφα, ( "χωρίσανε στα τέσσερα το σύννεφο"/ σχήμα υπερβολής η παντοδυναμία της εξουσίας), όσο που το χιονόνερο άρχισε να πέφτει, και τα σαγόνια με κόπο κρατούσανε τα δόντια στη θέση τους, μήπως τους φύγουνε ή σπάσουνε. Τότε, από τ' άλλο μέρος φάνηκε αργά βαδίζοντας να 'ρχεται  Αυτός με το Σβησμένο Πρόσωπο  (ο καταδότης ήταν προσωπιδοφόρος για να μην αναγνωρίζεται), που σήκωνε το δάκτυλο κι οι ώρες ανατρίχιαζαν στο μεγάλο ρολόϊ των αγγέλων.
 
                                                    ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΠΕΜΠΤΟ: 
                                                           Η ΑΥΛΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΑΤΩΝ      
  
     Είπεν ο λαός μου το δίκαιο που μου δίδαξαν έπραξα και ιδού αιώνες απόκαμα ν' απαντέχω γυμνός έξω από την κλειστή θύρα της αυλής των προβάτων (1 βιβλική η όλη έκφραση "εγώ ειμί η θύρα των προβάτων. Πάντες όσοι ήλθον προ εμού κλέπται εισί και λησταί. εγώ ειμί ο ποιμήν ο καλός" και " χαίρε αυλή λογικών προβάτων"). Γνώριζε  τη φωνή μου το ποίμνιο και στην κάθε σφυριγματιά μου αναπηδούσε και βέλαζε. Άλλοι όμως, και πολλές φορές οι ίδιοι αυτοί που παινεύανε την καρτερία μου, από  δέντρα και μάντρες πηδώντας, επατούσανε πρώτοι το πόδι αυτοί μες στη μέση της αυλής των προβάτων. Και ιδού πάντα γυμνός εγώ και  χωρίς ποίμνιο κανένα, στέναξεν ο λαός μου. Και στα δόντια του γυάλισεν η αρχαία πείνα (3 συνήθης μεταφορά για πεινασμένους λύκους), και η ψυχή του έτριξε πάνω στην πίκρα της, καθώς που τρίζει επάνω  στο χαλίκι το άρβυλο του  απελπισμένου. Τότες αυτοί που κατέχουνε τα πολλά, ν' ακούσουνε  τέτοιο τρίξιμο, τρόμαξαν. Επειδή το κάθε σημάδι καταλεπτώς γνωρίζουνε και, συχνά, μίλια μακριά διαβάζουνε στο συμφέρον τους. Παρευθύς λοιπόν τα πέδιλα τ' απατηλά ποδέθηκαν (4/ φόρεσαν τη μάσκα της υποκρισίας: μεταμφιέσθηκαν). 
Και μισοί πιάνοντας τους άλλους μισούς (5  υποδήλωση εμφυλίου πολέμου), από τό  'να και  τ' άλλο μέρος τραβούσανε, τέτοια λόγια λεγοντας: άξια και καλά τα έργα σας, και ορίστε αυτή που βλέπετε  η θύρα η κλειστή της αυλής των προβάτων.. Ασηκώστε το χέρι και μαζί σας εμείς, και φροντίδα δική μας η φωτιά και το σίδερο. Σπιτικά μη φοβάστε, φαμελιές μη λυπάστε, και ποτέ σε γιου ή πατέρα ή μικρού αδερφού τη φωνή πίσω μη κάνετε...... Μήνες 33 και πλέον διήρκεσε το κακό (Ο Ελύτης υπολογίζει χονδρικά από τον  τραγικό χειμώνα του; 41 -- 42 μεχρι  την απελευθέρωση τον Οκτώβριο του 1944). Κι η ψυχή του προβάτου, που άγεται στη σφαγή, δεν έβγαλε φωνή μεσα στην απόγνωσή του. Και φωνή προβάτου δεν ακούσθηκε παρεκτός επάνω στο μαχαίρι. Και φωνή θύρας ούτε, παρεκτός την ώρα που 'γερνε μες στις φλόγες τις ύστερες να καεί. Επειδή αυτός ο λαός μου η θύρα και αυτός ο λαός μου η αυλή και το ποίμνιο των προβάτων.
-                                              άσμα ι
                       Της αγάπης αίματα            με πορφύρωσαν
                       και χαρές ανίδωτες             με  σκιάσανε.
                    Οξειδώθηκα μες στη              νοτιά
                                                                   των ανθρώπων 
                          Μακρινή Μητέρα               ρόδο μου Αμάραντο
 
               Στ' ανοικτά του πελάγου               με καρτέρεσαν
             με μπαμπάρδες τρικάταρτες           και μου ρίξανε
                           Αμαρτία μου να' χα            κι εγώ
                                                                     μιαν αγάπη
                              Μακρινή Μητέρα             Ρόδο μου Αμάραντο
 
                             Τον Ιούλιο κάποτε           μισανοίξανε
                          τα μεγάλα μάτια της           μες στα σπλάχνα μου
                          Τη παρθένα ζωή μια           στιγμή     
                                                                     να φωτίσουν 
                                Μακρινή Μητέρα           Ρόδο μου Αμάραντο
 
                            Κι από τότε γύρισαν          καταπάνω μου         
                           των αιώνων άργητες           ξεφωνίζοντας
                      "  Ο που σ' είδε, στο αίμα           να ζει
                                                                       και στην πέτρα"
                                 Μακρινή Μητέρα            Ρόδο μου Αμάραντο
                        της πατρίδας μου πάλι             ομοιώθηκα
                        μες στις πέτρες άνθισα             και μεγάλωσα
                         των φονιάδων το αίμα               με φως 
                                                                           ξεπληρώνω 
                               Μακρινή Μητέρα                Ρόδο μου Αμάραντο
 
 1α) Το δέκατο άσμα των Παθών απευθύνεται σ' ένα "εσύ" ( σύνθεση Παναγίας,  Ελλάδας και Μάνας) Το δε περιεχόμενο  του άσματος έχει μια πιο προσωπική προέλευση.  Είναι μια εξομολόγηση. Ο δέκτης όμως είναι που έζησε την έξαψη της αγάπης, που έζησε τη χαρά της μυστικής πείρας και που αναλώθηκε η ζωή του στην υπηρεσία του ανθρώπου
1β)Το δέκατο άσμα  αποτελείται από 5 στροφές και κάθε στροφή από 4 στίχους. Ο τελευταίος στίχος είναι κοινός ως επωδός. Κάθε στίχος χωρίζεται σε δύο ημιστίχια
1γ) Οι δύο πρώτοι στίχοι κάθε στροφής ειναι 12σύλλαβοι 
2) α) και χαρές ανίδωτες ---------- με σκιάσανε
β) Οξειδώθηκα μες στη   ----------   νοτιά των ανθρώπων  (ανείδωτες/ ανοξείδωτες) σκούριασα, γέρασα μέσα στην καταλυτική επίδραση της επικοινωνίας των ανθρώπων.
γ) Μακρινή μητέρα ----------- Ρόδο μου Αμάραντο (  Η Παναγία στον ¨Ακάθιστο Ύμνο: ¨ Ρόδον το Αμάραντον, χαίρε η μόνη βλαστήσασα".¨
δ) Στ' ανοικτά του πέλαγου ---------- με καρτέρεσαν / Με μπομπάρδες τρικάταρτες ----------- και μου ρίξανε
 Τον πολέμησαν με ό,τι όπλα είχαν ισχυρά στη διάθεσή τους: ο ναυτικός όρος μπομπάρδες τρικάταρτες: είναι ιστιοφόρα  εξωπλισμένα με κανόνια.
ε) "Αμαρτία μου να 'χα ----------κι εγώ μιαν αγάπη,    μια κατάφαση της χαράς της ζωής.. Ενα καλοκαίρι ένιωσε βαθιά μέσα του να τον προσκαλεί ο έρωτας και η μέχρι τότε μη γνώριμη ζωή του πλουτίσθηκε από ένα καινούργιο φως. Και από τότε όλες οι  προϋπάρχουσες Ερινύες της ενοχής άρχισαν να τον κατατρέχουν. Όποιος ακολουθεί το μήνυμα της αγάπης καταδικάζεται να ζει δίπλα στο αίμα και στη σκληρότητα της ζωής. Κι έτσι ο ποιητής ταυτίσθηκε με τη μοίρα του τόπου του. Ετσι κι αυτός μεγάλωσε μέσα στα βράχια του και τον προαιώνιο φόνο. Το αίμα που έχυσε ο Κάϊν, το πολεμά με το φως της αγάπης.