Παιδί το περιβολι μου που θα κληρονομήσεις,

όπως το βρεις κι όπως το δεις να μην το παρατήσεις.

Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και φράξε το πιο στέρεα

και πλούτισε τη χλώρη του και πλάτuνε τη γη του,

κι ακλάδευτο, όπου μπλέκεται, να το βεργολογήσεις,

και να του φέρεις το νερό το αγνό της βρυσομάνας

κι αν αγαπάς τ' ανθρωπινά κι όσα άρρωστα δεν είναι, 

ρίξε αγιασμό και ξόρκισε τα ξωτικά, να φύγουν,

και τη ζωντάνια σπείρε του μ' όσα γερά, δροσάτα.

Γίνε οργοτόμος, φυτευτής, διαφεντευτής. Κι αν είναι

κι έρθουνε χρόνια δίσεκτα, πέσουν καιροί οργισμένοι, 

κι όσα πουλιά μισέψουνε σκιασμένα, κι όσα δέντρα

για τίποτ' άλλο δε φελάν παρά για μετερίζια, 

μη φοβηθείς το χαλασμό. Φωτιά! Τσεκούρι! Τράβα,

ξεσπέρμεψέ το, χέρσωσε το περιβόλι, κόφ' το, 

και χτίσε κάστρο απάνω του και ταμπουρώσου μέσα

για πάλεμα, για μάτωμα, για την καινούρια γέννα,

π' όλο την περιμένουμε κι όλο κινάει για νά  'ρθει,

κι όλο συντρίμμι χάνεται στο γύρισμα των  κύκλων.

 

  Το απόσπασμα << Πατέρες >> είναι από τη συλλογή  << Βωμοί >>, που δημοσιεύθηκε  το 1915. Τη συλλογή τη διαπνέει ένα πνεύμα  αισιοδοξίας. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι πλούτισαν την παράδοση του ελληνικού ηρωϊσμού.  Ο ποιητής  στήνει τους βωμούς της λατρείας του και ρίχνει επάνω τους το λιβάνι των ηρώων και των μαρτύρων. Στη συλλογή  << Βωμοί¨>>.ο λαός ως δημιουργός.... Ο ποιητής -- πατέρας..μπορεί να εκπροσωπεί όχι μόνο τη δική του ποιητική γενιά, την πνευματική ηγεσία, αλλά και την εθνική ηγεσία στην πιο πλατιά της σημασία.    Είναι ο φύλακας της πνευματικής παράδοσης...Ο αληθινός ποιητής  δεν μένει ξένος προς τις ανησυχίες και  τα προβλήματα του καιρού του.  Στο απόσπασμα <<Πατέρες >>, που είναι μια αλληγορία, ο ποιητής στην ωριμότητά του απευθύνεται στο << παιδί >> και του δίνει παραινέσεις. μεστωμένος από τον πνευματικό του αγώνα κι από της ζωής την πείρα. 

 Ο ποιητής  πατέρας μπορεί να εκπροσωπεί όχι μόνο τη δική του ποιητική γενιά, την πνευματική ηγεσία, αλλά και την εθνική ηγεσία, στην πιο πλατιά της σημασία.  Είναι πρώτα απ' όλα ο φύλακας της πνευματικής, της ποιητικής του παράδοσης που τον ανέθρεψε..

 

 Λεξιλογιο: ανατρέφω ή αναθρέφω: εξασφαλίζω τη σωματική ή πνευματική ανάπτυξη  κάποιου,  φροντίζω για τη γενική του καλλιέργεια και αγωγή. Ο τύπος αναθρέφω είναι πιο εκφραστικός  από τον τύπο ανατρέφω..

 

                ΠΑΤΡΙΔΕΣ 

 ( ΣΑΝ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ ΤΟ ΚΑΡΑΒΙ...)

 

Σαν των Φαιάκων το καράβ' η Φαντασία,

χωρίς να την βοηθάν πανιά και λαμνοκόποι, 

κυλάει και είναι στα βάθη της ψυχής μου τόποι

πανάρχαιοι κι ασάλευτοι σαν την Ασία, 

 

πεντάγνωμοι κι απόκοτοι σαν την Ευρώπη,

σα μαύρη γη  Αφρική με σφίγγ' η απελπισία,                 

κρατώ μιαν άγρια μέσα μου Πολυνησία, 

και πάντα ένα Κολόμβο παίρνω το κατόπι.

 

Και τα τεράστια της ζωής και τα λιοπυρια

των τροπικών τα γνωρισα, και με των πόλων  

τυλίχτηκα τα σάβανα, και χίλια μύρια

 

Ταξίδια εμπρός μου ξάνοιξαν τον κόσμον όλο.

Και τί ' μαι ;  Χόρτο ριζωμένο σ' ένα σβώλο

 απάνω, που ξεφεύγει κι απ' τα κλαδευτήρια . (σελ. 194)

 

Τα  δύο σονέτα << Σαν των Φαιάκων το καράβι >> και << Αέρας, γη, νερό, φωτιά...>> ανήκουν στην πρωτη σειρά << Πατρίδες >>  <<της Ασάλευτης Ζωής>> του Κωστή Παλαμά. Οι <<Πατρίδες¨.>> περιλαμβάνουν 12 σονέτα...<< Στις Πατρίδες ο Παλαμάς τραγουδεί τις μνήμες και τα οράματά του:  Πάτρα, Μεσολόγγι, Αθήνα, το πρώτο τρίπτυχο, τό 'ζησε.με την υλική του ζωή. Κ'  ύστερα αρχίζει το φανταστικό ταξίδι-- εκεί που η ψυχή του λαχτάρησε να γλυκοζήσει. ---  κάνοντας ζωή του ξενοσπαρμένα ονείρατα μες στα όνειρά του. Πόθος φυγής; όχι, αλλά φαντασία πολυτάξιδη ασάλευτης ζωής. Ο ποιητής ξεκινώντας απο τα πιο προσιτά, συγγενικά,  γνώριμα και βιωμένα πρόσωπα απλώνεται σε κόσμους απρόσιτους και ανεξερεύνητους  υποδηλώνοντας το μεγάλο ταξίδι  της Σκέψης και της Φαντασίας. Τα σονέττα ξεχειλίζουν από χρώμα και χαρακτήρα. Μικρά, πυκνά στην έκφραση παίρνουν ένα βάθος, που σπάνια το βρίσκουμε στους συγγραφείς σονέττων. Δεν είναι εικόνες  χωρών,  τοπίων... Είναι εικόνες της ιστορίας των χωρών αυτών. Καθώς δε εκδηλώνεται είναι πιο πολύ επική διήγηση παρά ζωγραφιά, είναι εικόνες πατρίδων. Η φύση εδώ στέκεται σε δεύτερη μοίρα, δεν χωρίζεται καν από το ιστορικό, το ανθρώπινο στοιχείο που κυριαρχεί. Χαρακτηριστικα είναι και αυτά τα λόγια του ποιητή. 

<< Η δύναμη που κυριεύει απάνω απ' όλα μέσα μου είναι η Φαντασία, Και από  την  Φαντασία η Τέχνη... Τα δικά μου τα βλέπω σαν ξένα και γιαυτό τα τραγουδώ.... μα και τα ξένα τραγουδώντας δικά μου τα κάνω>>.Στα σονέτα των << Πατρίδων>> ο Παλαμάς ξεκινά από  τη μεταφυσική ιδέα της πατρίδος και προσπαθεί να κλείσει στα οράματά του: τη Γνωση, που σχετίζεται με κάθε πραγματικό ή φανταστικό τόπο, με κάθε Πατρίδα. Στο ένατο σονέτο  λοιπόν των ¨<< Πατρίδων >> που ο τίτλος του είναι η αρχή του πρώτου στίχου του << Σαν των Φαιακων το καράβι >>  έχουμε τη μετάβασή της από τη στενή έννοια της Πατρίδας  στην ευρύτερή της.. Στο σονέτο μας η φαντασία του ποιητή είνα αχαλίνωτη, γοργόφτερη, σαν το καράβι των Φαιάκων στον Όμηρο..     

                         ΑΓΟΡΑ 

Πάντα  διψάς  --- όπως διψάει το πρωτοβρόχι

στεγνή καλοκαιριά -- το βλογημένο σπίτι

και μια κρυφή  ζωή σα δέηση ερημίτη,

αγάπης κι αρνησιάς ζωούλα σε μια κόχη.

 

Διψάς και το καράβι που το πέλαο τό 'χει, 

κι όλο τραβάει με τα πουλιά και με τα κήτη,

κι είναι μεστή η ζωή του μ' όλο τον πλανήτη ...

και το καράβι και το σπίτι σού είπαν.. << Όχι! >>

 

Μήτε η παράμερη ευτυχιά που δε σαλεύει,

 μήτε η ζωή π' όλο και νέα ψυχή της βάνει

κάθε καινούρια γη και κάθε νιο λιμάνι.

 

To ποίημα << Αγορά >> ανήκει στην ενότητα << Πατρίδες >> της  << Ασάλευτης Ζωής >> Γράφτηκε το 1896. Αποτραβηγμένος τότε ο ποιητής στην << κόχη του.>>  <<διψά >> <<και το καράβι του >> ταξιδεύει στα πελάγη και στο ταξίδι του το συντροφεύουν τα θαλασσοπούλια. << και τα  κήτη >>.  Η επανάληψη του << διψάς >> καταφάσκει την ένταση της επιθυμίας.   Ως φορείς δε  της ποιητικής σκέψης. λειτουργούν τα σύμβολα: ήτοι << καράβι, πέλαο, παιχνιδιάρικα πουλιά, κήτη, πλανήτη >>. Ο ποιητής επιθυμεί την  ήσυχη << ζωούλα>> σε μια κόχη του σπιτιού του, αλλά συγχρόνως ονειρεύεται να ταξιδεύσει με το καράβι της φαντασιας στο << πέλαο >>, στην απεραντωσύνη του κοσμου, καθώς θα συνοδεύουν αυτό τα ταξιδιάρικα << πουλιά >> και τα << κήτη>> της θάλασσας στα  μακρινά του ταξίδια. Είναι ο ποιητής των << πατρίδων >> που φθάνει με τη φαντασία του ως τον κόσμο του σύμπαντος, ως τελική του ¨<< πατρίδα>>. Είναι ο ανήσυχος ταξιδευτής της ζωής στο χώρο της δημιουργικής  φαντασίας, , των μεγαλοφάνταστων συλλήψεων, των υψηλών οραματισμών.

 

                      CHARLES  BAUDELAIRE

                                 ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ

Ένα λιμάνι είναι ένας τόπος όλο χάρες,

για μια ψυχή που απόκαμε από τη σκληρή την πάλη της ζωής.

Η άπλα τ' ουρανού,  η διαβατάρικια  των σύννεφων αρχιτεκτονική,

της θάλασσας η ατέλειωτη εναλλαγή των αποχρώσεων,

των φάρων τα λαμπρά φωτοβολήματα,  είναι ένα πρίσμα θαυματουργό

όπου δίνει πάντα χαρά στα μάτια δίχως να τα κουράση ποτέ.

Τα σχήματα τα ευγενικά των  καραβιών, με τις περίπλοκες αρματωσιές,

καθώς σαλεύουνε στο κύμα αρμονικά, διατηρούνε συνεχώς μεσ΄ στην ψυχη, 

το αίσθημα της ευμορφιάς και του ρυθμού.  Κι' είναι πριν απ' 'ολα,

μια ηδονή μυστηριώδης κι υψηλή, για κείνον που δεν του μείναν πια

ούτε φιλοδοξίες ούτε περιέργειες, να κυττάζη, ξαπλωμένος πάνω στη βίγλα

ή ακουμπισμένος ήρεμα στο παραπέτασμα της προκυμαίας,

όλη τούτη την κίνηση αυτών που επιστρέφουν  κι' αυτών που φεύγουν, 

αυτών που έχουν ακόμη τη δύναμη να θέλουν κάτι, 

τον πόθο να ταξιδέψουν και να πλουτίσουν.

                                                                       Νίκου Εγγονόπουλου

Εικόνες: Ένα λιμάνι, ένας τόπος όλο χάρες.. Η αρχιτεκτονική των σύννεφων  μοιάζει με τα διαβατάρικα πουλιά που ταξιδεύουν πάνω στον ουρανό.  Η ατέλειωτη εναλλαγή των αποχρώσεων   με  το φως των φάρων και  τα εντυπωσιακά φωτοβολήματα  ρίχνουν  άπλετο φως  πάνω στη θάλασσα εκπέμποντας  λάμψη.   Μια κοσμοσυρροή  από ταξιδιώτες στην προκυμαία, που  πηγαινοέρχεται, γοητεύεται από τη θαλασσινή αυτή ποίηση.

 

               CHARLES  BAUDELAIRE

                          MΕΘΑΤΕ

 Πρέπει να είμαστε όλο μεθυσμένοι. Είναι το παν η μόνη 

 λύσις. Για να μη μας βαραίνει το φρικτό φορτίο του Χρόνου,

 που μας τσακίζει  και μας σπρώχνει στη γης,πρέπει ένα μεθύσι

  δίχως τελειωμό.  

 Μα με τί; Με κρασί, με ποίηση ή μ' αρετή, διαλέχτε.  Όμως μεθάτε.

Κι' αν κάποτε ξυπνήσετε, ίσως πάνω σε σκάλες ανακτόρου,

στο χλωρό χορτάρι μιας τάφρου, μέσα στη μοναξιά

της ίδιας κάμαρής σας, και νοιώσετε πως το μεθύσι σας σάς πέρασε

ή κιόλα πως κοντεύει να περάση, τότε ρωτήσετε

τον άνεμο, το κύμα, τ' άστρο, το πουλί, και το ρολόγι, το

καθετί, που φεύγει, κλαίει, τρέχει, που τραγουδάει, , που μιλεί, 

τι ώρα νά 'ναι.. Θε να σας πουν, κι ο άνεμος, και τ' άστρο,

το ρολόϊ και το πουλί: << Είναι  η ώρα για το μεθύσι.. Για να

 μην είσαστε οι  ανελέητοι σκλάβοι του Χρόνου, μεθάτε,

μεθάτε δίχως τελεωμό. Με το κρασί, με ποίηση ή  μ'   αρετή, 

διαλέχτε >>.

                          Νίκου Εγγονόπουλου

 

    ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΣΤΑ ΣΠΑΡΤΑ

 

 Για κοίτα πέρα και μακριά τι πανηγύρι 

που πλέκουν τα χρυσά τα σπάρτα στο λιβάδι!   

  Στο πανηγύρι το πανεύοσμο απ' τα σπάρτα

με τη γλυκιάν ανατολή γλυκοξυπνώντας

να τρέξω βούλομαι κι εγώ στο πανηγύρι,

θησαυριστής να κλείσω μες στην αγκαλιά μου

σωρούς τα ξανθολούλουδα και τα δροσάνθια,

 κι  όλο το θησαυρό να τονε σπαταλέψω

στα πόδια της αγάπης μου και της κυράς μου.

Όμως βαθιά είναι το ξανθόσπαρτο λιβάδι . 

Κι όπως μιας πρόσχαρης ζωής  είκοσι χρόνων

κόβει το λευκοσστόλισμα θανάτου λύπη,

έτσι τον άκοπο γοργό μου κόβει δρόμο

ατέλειωτος  ανάμεσα ξεφυτρωμένος

ο κακός δρόμος μες στα βάλτα και στα βούρλα.

Τ' αγκαθερά φυτά ξεσκίζουνε σα νύχια

και σαν τα ξόβεργα το χώμα παγιδεύει

του κάμπου του κακού στα βούρλα  και στα βάλτα,

εκει που στο φλογόβολο το αψύ του ήλιου

( που δρόσος μιας πνοής;που σκέπασμα ενός δέντρου;)

σαν αστραπή αργυρή χτυπάει τα μάτια η άρμη.

Λιγοψυχω, λυγίζομαι, παραστρατίζω,

κι αποκάνω και πέφτω, κι αποκαρωμένος

νιώθω στ μέτωπο τ' αγκάθια, και στα χείλια 

νιώθω την πίκρα της αρμύρας, και στα χέρια

νιώθω τη γλίνα της νοτιάς, και στα ποδάρια

νιώθω το φίλημα του βάλτου, και στα στηθη

νιώθω το χάϊδεμα του βούρλου, νιώθω εντός μου 

τη μοίρα του γυμνού και τ' ανήμπορου κόσμου.

(Ώ! που είσαι, αγάπη και κυρά μου;) Και σε βάθη

δειλινών πορφυρών, πλούσια ζωγραφισμένων,

το πανηγύρι που χρυσά τα σπάρτα πλέκουν,

το πανηγύρι το πανεύοσμο στα σπάρτα,

με βλέπει, με καλεί, και με προσμένει ακόμα.

 

To ποίημα του Παλαμά   <<Το πανηγύρι στα Σπάρτα >> ανήκει στον κύκλο << Γυρισμός>> της συλλογής << Ασάλευτη Ζωή >>, που εκδόθηκε το 1904.  Eνότητες: α) στίχος 1-9, το  λιβάδι με τα σπάρτα και η επιθυμία του ποιητή // β) στίχοι 10-- 21, τα εμπόδια για την πραγματοποίηση της επιθυμίας του ποιητή  3) στίχος 22-29, η αδυναμία του ποιητή 4) ΄στίχος 30-34: η μη  πραγματοποίηση της επιθυμίας του ποιητή..

 Το πανηγύρι στα Σπάρτα συνεχίζεται. Α) Με τον πρώτο στίχο όπου ο ποιητής προτρέπει σε 2ο πρόσωπο αόριστα τον καθένα με τις λέξεις << για κοίτα >> με σκοπό να στρέψει το βλέμμα του πέρα και μακρυά σε μια εικόνα,  την οποίαν πλέκουν τα χρυσά σπάρτα. Ο Παλαμάς ξεκίνησε για το πανηγύρι  της ζωής, να κλείσει μές στην αγκαλιά του τα ξανθολούλουδα κα τα δρσσάνθια΄.   Έντονα αποτυπώνεται στην ψυχή του ο αγώνας ανάμεσα στις δυο κυρίαρχες δυνάμεις, που εξουσίασαν τη συνείδηση του. Δεν έχει κλείσει ακόμη τα σαράντα του χρόνια ο ποιητής κι ωστόσο νιώθει, πως βρίσκεται μακριά απ' το λαμπερόχρωμο συμπόσιο της ζωής, απ' το μαγευτικό << πανηγύρι στα σπάρτα >>.                    

                                      Το πανηγύρι που χρυσά τα Σπάρτα πλέκουν,

                                      το πανηγύρι το  πανεύοσμο στα Σπάρτα

                                      << με βλέπει, με καλεί  και με προσμένει ακόμα>>..

<< Το πανηγύρι στα Σπάρτα >> τον πρόσμενε σ' όλη του τη ζωή. Όσο  βυθίζεται μέσα στη θαμποφωτισμένη σπηλιά της γνώσης, τόσο αισθάνεται πως ξεμακραίνει από τη χαρά του κόσμου τούτου από κοινού με τις απωθημένες λαχτάρες του,  η αξιοθαύμαστη δίψα του, τα παράπονα ενάντια στη μοίρα του και στον ίδιο του τον εαυτό, ενάντια στην απραγμοσύνη και στη δειλία  του, βρίσκουν την απελπισμένη συχνά  έκφρασή τους σε αλλεπάλληλα ποιήματα..  Κάποτε παρηγοριέται και φθάνει στο σημείο να ταυτίσει τη δράση του με την ενέργεια της δημιουργικής  του φαντασίας και τότε δικαιώνεται και λυτρώνεται ανυψώνοντας το κυμάτισμα του λυρικού στοχασμού στην περιωπή της υπεύθυνης δράσης: Όταν πρωταπάντησε τον πόνο, κάπου εκεί στη λιμνοθάλασσα.περπατούσε  << στον κακό δρόμο μεσ' στα βάλτα και στα βούρλα >> <<στα χείλια ένιωσε την πίκρα της αρμύρας, στα χέρια τη γλίνα της νοτιάς, στα ποδάρια το φίλημα του βάλτου, στα στήθη το χάϊδεμα του βούρλου, ένιωσε εντός του τη μοίρα του γυμνού και του ανήμπορου κόσμου >>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                                                                                                                                                       

 

 

2023-05-22 20:10