H ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗ 1863 -- 1933 ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ

 Ο ΚΠ Καβάφης: ποιητής από τους κορυφαίους της Νεοελληνικής λογοτεχνίας.  Απολαμβάνει σήμερα την παγκόσμια  αναγνώριση.του (1863 --1933). Έργο του αληθινού ποιητή είναι ένα << ξεχείλισμα ψυχής. >>.   Πάντα ο Κων/νος Καβάφης έχει να μας εμπιστευθεί το θησαύρισμα μιας νέας εμπειρίας, Λίγο ν' αλλάξουμε την οπτική γωνία απέναντί του και αρκεί μια μεταβολή στη διάθεσή μας, ή το θησαύρισμα μιας νέας εμπειρίας, που ξυπνά μέσα μας απηχήσεις εκ της ποιήσεως, οι οποίες και μας συγκινούν. Ο Κ.Π Καβάφης με λιτά μέσα δημιουργεί ποιητικά την ατμόσφαιρα, η οποία και ανασυνθέτει το κλίμα μιας ιστορικής, γοητευτικής  εποχής, όπως μας την παρουσιάζει στο ποιητικό του έργο. 

   Η εντελώς δε ιδιότυπη ποίησή του και η βαθμιαία επιβολή του έργου του διεθνώς προσδίδουν στην περίπτωσή του μοναδικότητά ανάλογη της οποίας δεν υπάρχει στη νεώτερη ελληνική  Γραμματεία. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 17/29 Απριλίου 1863, ένατο και τελευταίο παιδί  του ζεύγους  Πέτρου -- Ιωάννη Καβάφη και της Χαρίκλειας.. Η οικογένεια του σε περίοδο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης,   Παρά τον πλούτο της μέχρι τότε  ζωής τους φαίνεται ότι ο Πέτρος  -- Ιωάννης Καβάφης δεν άφησε πεθαίνοντας μεγάλη περιουσία, ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν τα μέλη της οικογένειάς του, ενώ τα περισσότερα παιδιά δεν είχαν ακόμη ενηλικιωθεί. Γιαυτό το λόγο η Χαρίκλεια  Καβάφη αναγκάσθηκε ν' αφήσει το σπίτι της στην Αλεξάνδρεια και να καταφύγει στην Αγγλία, όπου θα την υποστήριζαν οι συγγενείς του άντρα της και όπου  θα μπορούσαν να εργασθούν τα μεγαλύτερα παιδιά της. Προς  τούτο εγκαθίστανται στο Λίβερπουλ (1872-- 1874) και για τα επόμενα δυο χρόνια (1874- 1876) στο Λονδίνο. Στο Λονδρέζικο αυτό σπίτι  το 1975 εντοιχίσθηκε  αναμνηστική πλάκα, που αναφέρει ότι έζησε εκεί ο Κ.Π. Καβάφης. Δεν γνωρίζουμε ιδιαίτερες πληροφορίες για τα πέντε περίπου χρόνια της διαμονής του νεαρού τότε ποιητή στην  Αγγλία. Μπορούμε όμως βάσιμα να συμπεράνουμε ότι θα φοίτησε σε αγγλικό σχολείο και θα καλλιέργησε ιδιαιτέρως την αγγλική γλώσσα στην οποία θα γράψει αργότερα διάφορα κείμενά του και κυρίως  πεζά. 

Περί τα τέλη του 1877 η Χαρίκλεια επιστρέφει με τους γιους της στην Αλεξάνδρεια, αλλά η διαμονή τους θα αποδειχθεί και πάλι σύντομη. Κατά τα χρόνια αυτά ο ποιητής εγγράφεται στο Λύκειο << Ερμής >> που διευθύνεται από τον Κωνσταντίνο Παπαζή, όπου θα συναντήσει τους μετέπειτα στενούς φίλους αυτής της περιόδου: τον άτυχο Μικέ Ράλλη (πέθανε το 1889) και τον Στέφανο Σκυλίτση. Στο μεταξύ έχει αρχίσει να εκδηλώνεται η αγάπη του για τα γράμματα. Διαβάζει συνεχώς βιβλία, που αγοράζει ή δανείζεται από βιβλιοθήκες και φίλους, ενώ παράλληλα αρχίζει να συντάσσει ένα ιστορικό λεξικό, το οποίο θα σταματήσει << στη μοιραία λέξη Αλέξανδρος >>.Το καλοκαίρι του 1882 η εθνικιστική εξέγερση του Αραμπί υποχρεώνει τη Χαρίκλεια και τα παιδιά της να εγκαταλείψουν και πάλι την Αλεξάνδρεια και να καταφύγουν στην πατρική της οικογένεια, στην Κωνσταντινούπολη. Τον δρόμο της φυγής ακολουθούν όλοι οι Ευρωπαίοι που ζουν στην Αλεξάνδρεια. Οι Άγγλοι πολιορκούν την πόλη και τη βομβαρδίζουν. Επακολουθούν πυρκαγιές. Ανάμεσα σε όσα σπίτια καταστράφηκανν τότε είναι και εκείνο των Καβάφηδων. Το χρονολογικώς πρώτο κείμενο του Καβάφη που σώζεται στο Αρχείο του, γράφτηκε αυτή τη χρονιά (1882). Πρόκειται για ένα ημερολόγιο σε αγγλική γλώσσα με τον βαρύγδουπο τίτλο:  (Κωνσταντινουπολιάς --Ένα έπος) στον οποίον περιγράφονται οι προετοιμασίες  για την αναχώρηση της οικογένειας από την Αλεξάνδρεια και από το πολεμικό κλίμα των ημερών εκείνων καθώς και το ταξίδι ως την Κωνσταντινούπολη. 

       Η διαμονή στην Πόλη (1882--1885) αποδεικνύεται αποφασιστική για τον ποιητή. Εδώ ο Καβάφης αρχίζει να στιχουργεί (σε ελληνική και αγγλική γλώσσα) και παράλληλα να μεταφράζει ποιήματα:  μετέπειτα κληρονόμου του .. Στα χρόνια αυτά ζώντας κοντά στον παππού του Φωτιάδη ο ποιητής προσθέτει το αρχικό γράμμα φ στην υπογραφή του που θα το διατηρήσει ως το 1896 λίγους μήνες μετά το θάνατο του Γιωργάκη Φωτιάδη. Έκτοτε θα καθιερώσει σε όλα τα δημοσιεύματά του τον τύπο υπογραφής, με τον οποίον έμεινε γνωστός στη λογοτεχνία μας ως Κ.Π. Καβάφης. 

                                   Η ΣΑΤΡΑΠΕΙΑ                                                                                                                                                      τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος                                                                                                  για τα ωραία και μεγάλα έργα,                                                                                                         η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα                                                                                                     ενθάρρυνση κι' επιτυχία να σε αρνείται...                                                                          να σ' εμποδίζουν ευτελείς συνήθειες,                                                                  και μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες.                                                                                                 Και τι φρικτή η μέρα που ενδίδεις...                                                                                               η μέρα που αφέθηκες κι' ενδίδεις ...                                                                                                και φεύγεις οδοιπόρος για τα Σούσα,                                                                                            και  πηαίνεις στον μονάρχην Αρταξέρξη,                                                                                      που ευνοϊκά σε βάζει στην αυλή του,                                                                                             και σε προσφέρει σατραπείες και τέτοια...                                                                   Και σύ τα δέχεσαι με απελπισία                                                                                                    αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις.                                                                                            Άλλα  ζητεί η ψυχή σου, γι' άλλα κλαίει..                                                                                     τον έπαινο του Δήμου και των σοφιστών,                                                                                    τα δύσκολα και τ' ανεκτίμητα  Εύγε.                                                                                                  την  Αγορά, το Θέατρο και τους  Στεφάνους ...                                                                             Αυτά πού θα στά δώσει ο Αρταξέρξης;                                                                                           Αυτά που θα τά βρείς στη σατραπεία;                                                                                            και τι ζωή χωρίς αυτά θά κάνεις;.. 

      << Η  Σατραπεία >>  γράφτηκε το 1905 και δημοσιεύθηκε  το 1910. Το ιστορικό αυτό ποίημα πρωτοφάνηκε στο περιοδικό << Νέα Ζωή >> το 1909. Ο Στρατής Τσίρκας διατυπώνει την άποψη ότι η έμπνευσή του πρέπει να αναζητηθεί   στη ζωή του Καβάφη, όταν αυτός από σκληρή ανάγκη αποφάσισε να γίνει γραφέας στην αγγλική Υπηρεσία Αρδεύσεων στην Αλεξάνδρεια. Ποτέ όμως δεν ικανοποίησε τον Καβάφη η αναγκαστική αυτή επιλογή του και η μονότονη ζωή του υπαλλήλου. << Είναι όμοια δι' εμέ πάσα της γης ημέρα>> γράφει στο ποίημα << η Φύσις>>. Ως πηγή της << Σατραπείας >> αναφέρεται ένα ποίημα του Θεόφιλου Γκωτιέ. Ας  σημειωθεί ότι οι εμπνεύσεις του Καβάφη συνδυάζουν προσωπικά βιώματα, ψυχικά γεγονότα και ερεθίσματα από ποικίλες πηγές΄. Στο ποίημα κυριαρχεί κάποια μελαγχολική διάθεση του Καβάφη, τον οποίον και ενοχλούσαν οι κοινωνικές διακρίσεις και η ευμάρεια. .Τελικά όμως προσαρμόζεται σε μια μετρημένη ζωή... Την ποίηση τη βρήκε ως καταφυγή, καταξίωση και αυτοσκοπό:

Στο  ανωτέρω ποίημα  ένα εντελώς συμβολικό πρόσωπο εγκαταλείπει την τέχνη του και πορεύεται προς  τα Σούσα και προς τον Αρταξέρξη: Τι συμβολίζει η χλιδή και πως την αναπληρώνει;                                

                                                        ΤΟ  ΠΡΩΤΟ ΣΚΑΛΙ 

                                              Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν                                                                                     μια  μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης :                                                                                << Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω,                                                                                                            κι ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα ----                                                                                              το μόνον άρτιον μου έργον είναι                                                                                                              Αλοίμονον, είν' υψηλή, το βλέπω,                                                                                              πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα,                                                                                 Κι απ' το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι                                                                                  ποτέ δεν θ' ανεβώ ο δυστυχισμένος>>                                                                                    Είπ' ο Θεόκριτος :   < Αυτά τα   λόγια                                                                                       ανάρμοστα και βλασφημίες είναι...                                                                                            Κι  αν   είσαι στο σκαλί το πρώτο, 

                         εδώ που έφθασες  λίγο δεν είναι ..                                                                                                   τόσο που έκαμες --  μεγάλη δόξα !                                                                                                 Κι  αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο                                                                                                 πολύ απ' τον κοινό τον κόσμο απέχει.                                                                                              εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο                                                                                                 πρέπει   με το δικαίωμά σου νά 'σαι                                                                                                  πολίτης  εις των Ιδεών  την Πόλη.   

                                                       Και δύσκολο στην πόλιν εκείνην είναι                                                                                           και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.                                                                                          Στην Αγορά της βρίσκεις  Νομοθέτας                                                                                     που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης...                                                                                     Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι...                                                                                          Τόσο που έκαμες -- μεγάλη δόξα! >>   

                                                  ΦΩΝΕΣ                                                                                                              Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες                                                                                                               εκείνων που πεθάναν, ή εκείνων που είναι                                                                                          για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους...                                                                                               Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε..                                                                                                κάποτε μες στη σκέψη τες ακούει το μυαλό.                                                                                     ήχοι από την πρώτη ποίηση της ζωής μας --                                                                       σα  μουσική, τη νύχτα, μακρυνή, που σβήνει...

                                    Η  θάλασσα στα βάθη της  πήρ' έναν ναύτη.                                                                                                     Η Παναγία μπροστά ένα υψηλό κερί,                                                                                                                      για να επιστρέψη γρήγορα και νάν΄ καλοί καιροί --                                                                                                και όλο προς τον άνεμο στήνει τ' αυτί.                                                                                                  Αλλά  ενώ προσεύχεται και δέεται αυτή,                                                                                   Η  εικών ακούει, σοβαρή και λυπημένη,                                                                          ξεύροντας πως δεν θά' λθει πια ο υιός που περιμένει.  

                                                    ΤΡΩΕΣ 

                                                        Είν' οι προσπάθειες μας σαν των Τρώων..                                                                                     κομμάτι κατορθώνουμε, κομμάτι                                                                                                     παίρνουμ' επάνω μας -- κι αρχίζουμε                                                                                             νά' χουμε θάρρος και καλές ελπίδες.    

                                 Μα πάντα κάτι βγαίνει και μας σταματά.                                                                                       ο Αχιλλεύς στην τάφρον εμπροστά μας..                                                                                       βγαίνει, και με φωνές μεγάλες μας τρομάζει ..

                               Είν' οι προσπάθειες μας σαν των Τρώων.                                                                                    Θαρρούμε πως με απόφαση και τόλμη                                                                                           θ' αλλάξουμε της τύχης την καταφορά--                                                                                         κι έξω στεκόμεθα, ν' αγωνισθούμε. 

                                                                   Αλλ' όταν η μεγάλη κρίσις έλθη,                                                                                                η τόλμη κ'η απόφασίς μας χάνονται..                                                                                     ταράττεται η ψυχή μας, παραλύει..                                                                                           κι ολόγυρα απ' τα τείχη τρέχουμε                                                                                         ζητώντας  να γλυτώσουμε με τη φυγή..                                                                            Όμως η πτώσις μας είναι βεβαία 

                           ΤΕΙΧΗ

 Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ,                                                                              μεγάλα κ' υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη                                                                                Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ..                                                                                       άλλο δεν σκέπτομαι-- τον νούν μου τρώγει αυτή η τύχη           

    Διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.                                                                                   Ά  .. όταν έκτιζαν τα τείχη πως να μην προσέξω;...                                                                      Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.                                                                            Ανεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμον έξω.  

                                 ΤΑ  ΠΑΡΑΘΥΡΑ                                                                                                                                                                                                                                                                            Σ' αυτές τις σκοτεινές κάμαρες που περνώ                                                                                   μέρες βαρειές, επάνω -- κάτω τριγυρνώ                                                                                       για νά' βρω τα παράθυρα. ( Όταν ανοίξη                                                                                       ένα παράθυρο θά 'ναι  παρηγορία...)                                                                                            Μα τά παράθυρα  δεν βρίσκονται -- ή δεν μπορώ                                                                        να τά 'βρω  ( και καλύτερα ίσως να μήν τα βρώ.                                                                          Ίσως το φώς θά 'ναι μια νέα τυραννία ...                                                                                       Ποιός ξέρει τί καινούρια πράγματα θα δείξη)     

                                           ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ                                                          

                            Κι αν δέν μπορείς να κάμεις τη ζωή σου όπως τη θέλεις,                                                             τούτο προσπάθησε τουλάχιστον                                                                                             όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις                                                                                                μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,                                                                                         μες στές πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

                               Μην τήν εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,                                                                                             γυρίζοντάς συχνά κ' εκθέτοντάς την                                                                                                 στων σχέσεων και των συναναστροφών                                                                                         την καθημερινήν ανοησία ---                                                                                                             ώσπου να γίνη σα μια ξένη φορτική.                      

                                    ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ                                                                                                                                                 Τον μοιάζει βέβαια η μικρή αυτή                                                                                                      με το μολύβι απεικόνισίς του. 

                                          Γρήγορα καμωμένη, στο κατάστρωμα του πλοίου...                                                                   ένα μαγευτικό απόγευμα --                                                                                                        Το Ιόνιον πέλαγος ολόγυρά μας... 

                         Τον μοιάζει... Όμως τον θυμούμαι σαν πιο έμορφο..                                                                     Μέχρι παθήσεως ήταν αισθητικός --                                                                                               κι αυτό εφώτιζε την έκφρασή του ...                                                                                          Πιο έμορφος μου φανερώνεται                                                                                            τώρα που η ψυχή μου τον ανακαλεί απ' τον Καιρό...                                                              Απ'  τον Καιρό... Είν' όλ' αυτά τα πράγματα πολύ παλιά..                                                       To σκίτσο, και το πλοίο, και το απόγευμα.         

1) Οι στίχοι του  ποιήματος περιέχουν  τις εξής εικόνες:  το πλοίο, ένα μαγευτικό απόγευμα και το Ιόνιο πέλαγος  ολόγυρά μας. 

.2) Το  ποίημα << ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥ>>.            όπως διαφαίνεται  απ'τους   στίχουυς  του:      

                          << Εδώ ας  σταθώ... Κι ας δω κι' εγώ τη φύση λίγο...                                                                                              Θάλασσας του πρωϊού κι ανέφελου ουρανού                                                                                                     λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη ... --  όλα                                                                                               ωραία και μεγάλα φωτισμένα ...                                                                                                      Εδώ ας σταθώ... Κι' ας γελασθώ πως βλέπω αυτά --                                                                   τα είδ' αλήθεια, μια στιγμή, σαν πρωτοστάθηκα!                                                             κι όχι κι' εδώ τες φαντασίες μου ,  τες αναμνήσεις μου..

   ΧΛΙΔΗ:  να σχολιασθούν οι πηγες του Κ.Π. Καβάφη που  περιλαμβάνονται στη  βιογραφία του (και οι οποιες θα αναπλήρωναν την άνεση που είχε ο ποιητής)/..

Πηγή: για τα ποιήματα είναι η Ανθολογία  της Νεοελληνικής Γραμματείας του  ήτοι  Η ποίηση λόγια και Δημοτική από τον Μεσαίωνα ως τις μέρες μας του Ρένου Ηρακλή Αποστολίδη (Οι πηγές όμως που έχω είναι παρα πολλές, αν και χρησιμοποίησα ελάχιστες)